Opinio Excelsae Deputationis-Regnicolaris e Comitiis anni 1825/7 exmissae Re Urbarii cum Motivis et Projecto Articulorum deprompta. / Posonii / in Typographia S. Ludovici Weber / 1831

34

tempore diintaxat introducti Urbarii, seu per regulationem Urbarialem, seu aliud coactiviiin incidens interventae, si doceri (pieant, sua via in practensionem deduci valeant. — Ceteium, quo majus et sincerius in commoda Colonorum citra praejudicium Juris Dominalis provehenda se se continuo exercret studium, eo plures quoad methodum in desumtione Nonae ac Decimae usitatam, reflexiones evolvi advertit Excelsa Deputatio. — Crebriores Regni Leges, ac inter has novellaris Articulus 7. 1802. documento sunt, sollicitudinem Statuum Regni ab olim eo directam fuisse, ne per modalitatem desumtionis Nonae, ubi illa in natura praestari solet, industriae nationali obices ponantur, aut Contribuentibus damnum sensibile inferatur ; ideoque irrepentes utroque sub respectu noxios abusus de tempore in tempus sublatos haberi. Legali attamen dispositione malis, quibus medela intendebatur plene obviatum haud est; siquidem moderno etiam aevo , praesertim in amplioribus territoriis, partim ob incuriam et segnitiem ipsorum Colonorum, partim ob remoram Primorum Loci, ac saepissime Dominalium quoque Officialium commoditati suae indulgentium, protelationes per minus exactam in desumtione Nonae procedúrám, Colonis non minus, atque Dominiis gravia damna inferantur. Ingravescenti huic malo, quod media subsistentiae Colonorum inutiliter diminuit, et progressum Industriae praepedit, efficax medela vix alia suppetere videtur, quam per inducendam mutua coalitione Provisionem illam, ut Nona non amplius in agris desumatur, verum illam Subditi in grano, aut grano simul et stramine, in pactanda ope liberae conventionis quantitate praestent.

Haec provisio nec ad relationem Nonae, neque ad ejus cambiationem aut respective substitutionem alterius novae praestationis dirigitur, tanto quidem minus, quod similis Methodus in Comitatibus Temes, Torontál et Krassó aliisque etiam Regni partibus salvo jure Dominorum praeexistat; relate vero ad aliam Classem terrarum, vitibus implantatarum, lege jam sancitum sit, ut Nona vel Jus montanum pro ratione vigentis usus, aut in racemis, aut in vino desumatur.

Emolumenta porro, quae exhinc tam in Dominos Terrestres, quam et Subditos redundant, sunt multifaria. —- Domini Terrestres, cessante collectionis et extriturationis frugum nonalium necessitate, parte ab una requisitos pro dotatione Individuorum, praesertim in majoribus Terrenis adbibendorum, sumtus lucrantur, parte ab alia justis eorum reditibus tantum vix decedet, quantum hactenus perceptione in longius ac incertum tempus dilata sive per tempestates, sive infidas aliorum manus absumtum fuerat. Lömre plus autem commodorum accedit Colonis, qui singulam frugum speciem favente tempestate pro lubitu suo invehentes, et depurata obventione Dominálj, suos in usus convertentes amplius nec ob desidiam aliorum Colonorum , nec ob arbitrium Primorum Lo_ ci, aut Officialium industriam suam coarctari experientur.

Quamvis autem insignis utilitas hujus provisionis in Dominos Terrestres aeque, ac subsistentiam Colonorum, et in genere nationalem industriam dimanatura suapte in oculos incidat: anceps tamen erat aliquo tempore sensus Excelsae Deputationis in eo: quaenam via salvis juribus Dominorum ad salutarem hunc finem sit deligenda. — Serviret enim ad efficaciam Provisionis hujus Lex intensiva, et in hujus cohaerentia Jurisdictionis quoque publicae cooperatio; — praesto sunt porro pro norma hujus exterorum etiam exempla, qui conditiones ejusmodi conventionum e. g. ut fruges in qualitate expurgata dentur, ne in aliis, quam competentibus speciebas pactari possint; — et his similes — pro securitate ambarum contrahentium Partium praevia lege definiunt; his tamen omnibus praevalet sensu Excelsae Deputationis consideratio illa: quod ubi de alteranda in melius, et praeparanda aevoque accomodamla opinione universali agitur, nequaquam Imperio, sed Consilio solummodo Legis opus sit, adeoque ineundae hoc in objecto Conventio-