KOZÁKY ISTVÁN: A HALÁLTÁNCOK TÖRTÉNETE I. / Bibliotheca Humanitatis Historica - A Magyar Nemzeti Múzeum művelődéstörténeti kiadványai 1. (Budapest, 1936)

ZWEITER TEIL. Entstehungsgeschichte der Grundmotive des Totentanzes

Dem durch Legenden-Visionen bekehrten Everyman der Gesamtlegende entsprechend wird auch vom hl. Abt Silvester (t 1267) erzählt, dass er als ein vornehmer reicher Jüngling an der Bahre eines seiner vornehmen Freunde den ara­bischen Gisant-Typ-Spruch gesagt haben soll. Nach dem Begräbnis seines Freundes bekehrte er sich und wurde ein hochgeschätzter Eremit. Zur weiteren Verbindung der Everyman-Legende und der arabischen Gisant-Typ-Legende in der Form der Gesamtlegende konnten auch derar­tige Lebensgeschichten der Heiligen beitragen. 1 „Silvester, Auximi in Piceno nobili genere or­tus ... Inter funus nobilis cujusdam defuncti, in aperto tumulo formosi viri suique propinqui deforme cada­ver conspiciens : Ego, inquit, sum, quod hie fűit; quod hie est, ego ero. Et mox, peracto funere, ilia sibi Domini occurrente sententia : Qui vult venire post me, abneget semetipsum, et tollat crucem su­am, et sequatur me ; in solitudinem, majoris perfec­tionis studio, secessit, ibique vigiliis, orationibus je­juniisque deditus, crudas tantum herbas in cibum saepius adhibuit." Es sollen hier noch zwei lehrhafte, aus­führliche Darstellungen des „dreifachen Gisant­Typs" vom heiligen Andreas Cretensis (aus dem VII. Jahrhundert) und vom Abt Rupert (aus dem XII. Jahrhundert) folgen. Während beide sehr ausführlich die drei Verwesungsstadien (des kurz gestorbenen, halb verwesten und skelettierten Toten) beschreiben und in der Erwähnung der an den Gräbern vorüberreitenden vornehmen Menschen die Reminiszenzen der arabischen N'omän-Legende wiederholen, bemerkt Andreas Cretensis bei der Darstellung des soeben gestor­benen Menschen, dass man über das Schicksal der Seele nichts sagen, nur den weiteren Zer­fall des Körpers beobachten kann. Er bedient sich der äusserlichen Form des Grundgedan­kens in Lucians Totengesprächen : „quis hic ? quisne ille ?", sowie der Sterbeszene Alexan­ders des Grossen : „Heri hodie . . . ." und der lehrhaften Standesliteratur des frühen Mit­telalters : „Die, ubi sunt, qui ?" Schliess­lich wird bei der Darstellung des in Knochen zerfallenen Leichnams die Anschauung der Gno­stiker erwähnt, die den Menschen selber nicht helfen kann ; was die Vermutung unterstützt, dass gerade die Gnostiker die Skelettgestalt ver­breitet haben. S. Andreae Cretensis : De humana vita et de defunetis. (Migne : Patr. graec. torn. XCVII. saec. VII. anni 675—680. Sp. 1290D— 1294B.) Cursim autem declarato modo, quo animae velut circuitu ac am­bitu quodam permanent infernum, jam age, o homo, iis quae dicta sunt omissis, disce dissolutionem hu­mani corporis : non animae statum scrutare, ab e­gressu e corpore, quando nec meum est nec tuum ista quaerere. Quippe alius est qui novit. Nam si neque substantiam animae possumus scire, qui seiverimus illius requiem, cujus et speciem ignora­mus, et figurám, et magnitudinem ? quam, inquam, 1 s. Breviárium Romanum. Pars autumnalis. II. Noct. vom 26. Nov. illa ingens sit et aueta, tametsi alligata est navicu­lae, quibus Deus solus qui aptavit, rationibus per­spectum habet. Sic itaque rebus habentibus, animam rem, illam divina imaginis excellentia nobilem ac pre­tiosam, velut incomprehensam, praetereuntes, circa crassum hoc comprehensumque facile corpus, quod­que multis vitae mutationibus pariter immutetur ver­seturque, immoremur, ejusque parte aliqua conside­rationi mentem applicemus ut noveris, dilecte, vilita­tis humanae humilitatem abjectionemque, qua nihil a vernis floribus differat, quod attinet ad sui facilem corruptionem defectionemque, dissolutione in ea qui­bus constat. Ex quo igitur rei hujus scientia etiam utile quidpiam habet, quodque eos qui non levius audiunt aedificare possit: Visne ostendam humano­rum (Sp. 1291) corporum caducam atque dissolutioni comparatam concretionem, ut sit vilis, nihilque a brutis differat? Progredere paululum, perspicuasque meorum verborum probationes aeeeperis. Sensim procede ac lento gradu ad monumenta in suburbiis posita, sermonumque illic eventum interroga. Velut per fenestram ineumbe tumulis, nec rerum offenda­ris aspectu, neve retuleris pedem et detrectaveris, planeque videbis spectaculum quod molestum sit, non quod recreet. (Nach dieser Beschreibung des Sterbezustandes folgt das Bild des halb verwesten Totenkörpers :) Enimvero clare intellige, exque turpi illa quam aspectas resolutorum cadaverum specie, superbiae nostrae miseriam animo exprime. Sustine parum ut pereipias fetorem ; quippe noster est, non alienus. Sustine virili animo inde erumpentem putoris olen­tiam, fluorumque male exhalantem. Feras quoque grave aspectu vermium spectaculum, tabe fluens illud, ac sanie obrutum. (Anschliessend die dritte Verwesungsstufe, die in fleischlose Knochen zerfallenen Totenkörper, wel­che hier auch sprechend auftreten :) Sed et curiosius, si libet, attende, et discerne, si potes, ac os ossi compone : atque ut volueris par­tes singulas seu membra, quae dissoluta vides, tuis ipse manibus strue et agglomera. Disce num vel mi­nimum possis dicere : cujusnam haec ? cujusnam illa ? sive quis hic ? quisve ille ? Senexne an juve­nis, hic aut ille mortuus sit ? Vel utrum hic quidem, ubi vixisset felix, ille autem ubi afflicte moerensque vita functus sit ? Ac utrum hic quidem vitae fuerit brevis, illi autem longaevae ? Num hic gloriose vi­xerit, ille inglorie ? Haec disce, et diligenter consi­dera, num res sit multi plena pudoris ac tristitiae, miserabilisque, quo prius majori compactio videba­tur plena venustate. Quid enimvero ? Nonne turpe spectaculum il­lud, multaque plenum insuavitate ? Dissolutae car­nes, visceraque, et partes, figmentique decor, com­putrefacta ac tabo fluentia ? Ac quisque nostrum, eadem plane ratione depositus loculo, corrumpen­dus est, eademque vermium consumentium esca, dis­solvendus. (Die Toten sprechen ; Gisant-Typ und Standes­reihe treten vereinigt auf, wie Gesamtlegende und Vadomori im Totentanz.) Intellige, o homo, quod dicitur. Circumspice sepulchra : vide ossa nostra, et ad te conversus, luge; altum gerne ex imo pectore. Miseram deplora huma­nam vilitatem, quae finem ejusmodi aeeeperit. Per­spice, ac si potes, discerne et edicito quisnam rex ; quis privatus ; quis dives, quisve inglorius ; quis über, quisve servus ; quis miíes, quisve dux exer-

Next

/
Oldalképek
Tartalom