Bakos Katalin - Manicka Anna szerk.: Párbeszéd fekete-fehérben, Lengyel és magyar grafika 1918–1939 (MNG, Warszawa–Budapest, 2009)

III. KATALÓGUS - 2. HAGYOMÁNYKERESÉS - - Folklór - - Hétköznapi falusi élet

Wiara i religia KB: „Po tym, jak przez pokolenia tylko z okazji nadzwyczajnych wydarzeń malarze nasi tworzyli obrazy o tematyce religijnej, generacje wojenne i powojenne uczyniły Biblię swoim głównym źródłem natchnienia"

20

. Artyści awangardowi posługiwali się chrześcijańską ikonografią, snując refleksje na temat ogólnych kwestii ludzkich, społecznych i moralnych. Sucha igła Béli Uitza Żałobnicy/Płaczki (1916) posługując się ikonografią piety, pokazuje cierpienia spowodowane przez I wojnę światową. Postaci Uitza to postaci z epoki, z ekspresyjną gestykulacją i mimiką, ale ponieważ artysta naśladuje kompozycyjne wzory renesansowe, widz rozpoznaje w nich obraz historii cierpienia, a scena zyskuje powagę i szersze znaczenie. Grafiki Uitza o tematyce wojennej powstały jako wyraz sprzeciwu wobec wojny. Opowieść o cierpieniu Chrystusa odzwierciedla bardziej ogólne wartości w pracach „młodych miedziorytników". Pasja pojawia się jako wyraz już przeżytych cierpień, co sprawia, że miedzioryty Istvána Szónyiego Złożenie Chrystusa do grobu i Jenő Tarjáni Simkovitsa Żałobnicy skłaniają nas do pogodzenia się z losem, dając jednocześnie ukojenie. Drwiące z dobra i upokarzające zło pojawia się pod postacią odwiecznego kusiciela ludzkości na miedziorytach Nándora Lajosa Vargi Grający o szaty Chrystusa i Károlya Patkó Golgota. Dla widzów był to również obraz końca Węgier. Oryginalne, odbiegające od tradycyjnej ikonografii, obrazowanie zmartwychwstania Chrystusa w pracy Istvána Szónyiego Zmartwychwstanie w nowej interpretacji staje się proroczym ujęciem wiary w odnowę i przyszłość. Tak jak sceny arkadyjskie zastąpiły tematy ludowe, tak miejsce scen pasyjnych zajął obraz pobożnego i mistycznego życia duchowego przaśnego chłopstwa. Grafiki Aba-Nováka Mene tekel ufarsin i Szónyiego Oczarowanie Eliasza świadczą o dobrej obserwacji ludności wiejskiej i głębokim zrozumieniu ludowej religijności. Drzeworytnicy korzystali również ze scen biblijnych, ponieważ reprezentowały one tradycję i związane z nią powszechnie obowiązujące wartości. Cykl Kálmána Gáborjáni Szabó „Życie Jezusa" (1927) i ilustracje Györgya Budayego do dzieła Mauriaca Zycie Jezusa (1936) przypisują własną głęboką wiarę ówczesnym odbiorcom. W ich ujęciu chrześcijańska etyka wiąże się z socjalną wrażliwością i poczuciem odpowiedzialności. W latach 20. kościoły historyczne, zaniepokojone rozprzestrzenianiem się socjalistycznego ruchu robotniczego i antyklarykalnymi poglądami radykalnej inteligencji mieszczańskiej oraz działaniami Republiki Rad o podobnym charakterze, wzmocniły swoje działania misyjne, w trakcie których obiecały człowiekowi nowej epoki wsparcie we wspólnej walce o wartości, a były to wartości trwałe i zawsze aktualne. Kościół katolicki w przekazywaniu Ewangelii chciał się w większym stopniu oprzeć na sztuce. Niewielu łączyło ten zamiar z dążeniem do odnowy życia artystycznego i modernizacji, stąd zmiany w sztuce religijnej postępowały małymi kroczkami. Po dłuższym czasie, około roku 1930 powstały instytucje opracowujące i wdrażające koncepcję sztuki religijnej. Artystyczne konkursy i wystawy prac religijnych świadczą o stopniowym rozwoju duchowym artystów. Wcześniej ich sztuka najczęściej charakteryzowała się pustą retoryką, była wynikiem związku władzy z polityką, teraz natomiast widać było bardziej nowoczesne postrzeganie problemów religijnych i bardziej wiarygodny ton tej sztuki. Ważną rolę na tym polu odegrali węgierscy stypendyści w Rzymie. Po roku 1930 wykonywano mniej prac religijnych przeznaczonych na wystawy i koncentrujących się głównie na treściach estetycznych, za to najważniejszym celem stała się sakralna sztuka użytkowa, projektowanie wnętrz kościelnych i naczyń liturgicznych. Ważną rolę odegrała restauracja kultu węgierskich świętych. Mieli oni stać się wzorcami moralnymi, a także propagować narodowe wartości historyczne. Święta ku czci węgierskich świętych obok uroczystości