Bakos Katalin - Manicka Anna szerk.: Párbeszéd fekete-fehérben, Lengyel és magyar grafika 1918–1939 (MNG, Warszawa–Budapest, 2009)
III. KATALÓGUS - 2. HAGYOMÁNYKERESÉS - - Folklór - - Hétköznapi falusi élet
przez jego przyjaciela, etnografa Gyulę Ortutayego, ballad i bajek ludowych. Dramatyczne kontrasty, prostota formy i pojawianie się motywów tylko w postaci migawek sprawia, że doskonale oddają one poważny, tajemniczy i ukazujący tragiczne konflikty świat ballad. Bajki ludowe z Nyír i Rétköz wydało Kolegium Artystyczne Młodych w Segedynie. Buday z wyjątkową empatią i fantazją towarzyszy w swoich grafikach bohaterom bajek ludowych, walczących o szczęście biednego człowieka, w którego walce ówczesna publiczność mogła dostrzec poetycki obraz marzeń i społecznych konfliktów epoki. Drugim ważnym centrum zajmującym się kwestiami społecznymi, a przede wszystkim chłopską inteligencją, w tym tzw. ruchem „pisarzy ludowych", był Debreczyn i działające tam Towarzystwo Adyego. Tu przyszedł na świat i po ukończeniu Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych w Budapeszcie nauczał Kálmán Gáborjáni Szabó. W 1936 roku Gáborjáni stworzył składający się z 10 kart cykl poświęcony pracy na wsi i życiu chłopów. Delikatne grafiki w przeciwieństwie do Budayego nie wykazują krytyki i dramatycznego napięcia. Z głębokim współczuciem, ale też jako wiecznie obowiązujący porządek, uwiecznia artysta cyklicznie powtarzającą się pracę i określone tempo życia na wsi. Obok dziedzictwa ekspresjonizmu w jego pracach wyczuwa się wpływy z okresu stypendium rzymskiego, podniosły, niemal nabożny ton i harmonię spokojnego rytmu kompozycji. Temat ten uwiecznili także działający w Siedmiogrodzie drzeworytnicy, uczniowie Viktora Olgyaiego. W pracach Imre Nagya wyczuwalny jest głęboki związek z regionem, z pracą na roli. Obiad żniwiarzy dobrze uwidacznia charakterystyczną metodę jego pracy. Nagy po nakreśleniu szkicu kilkoma kreskami rysował samym dłutem. Stąd brała się szeroka kompozycja, unikanie delikatnych szczegółów i negatywy wbijające się niczym smuga światła w czarne pole obrazu. Ostry czarno-biały kontrast opiera się na pewnej konstrukcji rysunku, gdzie siła łączyła się z harmonią. W roku 1931 nauczanie grafiki w Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych w Budapeszcie przejął Nándor Lajos Varga. Jako nauczyciel z powołania pisał podręczniki grafiki, a prace swoich wychowanków wydawał w formie roczników. Do zbiorów z lat 1933-1934 trafiły grafiki Szilárda Ivána i Mihálya Patayego o tematyce ludowej, charakteryzujące się niezwykłą oszczędnością, a zarazem wielką siłą wyrazu. Działający w Kolozsvár (dziś Cluj w Rumunii), po uzyskaniu uprawnień inżyniera mechanika, Béla Gy. Szabó został uczniem Nándora Lajosa Vargi. Ulubionym gatunkiem uprawianym przez Gy. Szabó był szczególny rodzaj cyklu graficznego, książka bez tekstu. Księga włóczykija ukazuje kolejne etapy przemiany włóczęgi w artystę i jego podróże zbieracza wrażeń. Natomiast Liber miserorum opowiada o nędzy przedmieść. Artysta wykorzystuje dekoracyjne możliwości drzeworytu w ilustracjach do książki W objęciu, zwracając szczególną uwagę na elementy stroju i otoczenia. Siedmiogród stał się ważnym, wspólnym skarbcem węgierskości nie tylko za sprawą węgierskich tradycji historycznych i kulturowych jego miast, lecz również dzięki kultywowanej tam sztuce ludowej. Zebrane przez etnografów i artystów z osiedla pracy twórczej w Gödöllő dzieła sztuki ludowej stały się integralną częścią węgierskiej sztuki wysokiej. Przyłączenie tego obszaru do Rumunii po I wojnie światowej było więc również dla życia kulturalnego wielkim ciosem. Ferenc Lajos w roku 1939 stworzył składający się z 12 linorytów album, z charakteryzującym się typowym dla początku wieku delikatnym, dekoracyjnym konturem grafik przedstawiających siedmiogrodzkie krajobrazy z jego wsiami i cmentarzami. Po ponownym przyłączeniu Północnego Siedmiogrodu decyzją wiedeńską z roku 1940, państwowe stypendium wspierało podróże naukowe artystów do Siedmiogrodu. Nándor Nagy spędził kilka wakacji nad rzeką Nyárád. Tama Zofia Stryjeńska, Oberek / Lengyel tánc I Oberek, 1929, 11/48
