Notitia hungáriae novae historico geographica (Budapest, 2012)
Zala vármegye
454 COMITATUS SZALADIENSIS PARS GENERALIS Qui hodie Comitatus sint habitatores? Lingua, et mores Hungarorum: §. II. Hodie in duplices, vel potius triplices dispertitur indigenas. Totam plagam usque ad fluvium Murám inter Örs inferius, et Egerszeginum Hungari occupant, nativi illi quidem, sed cum oris grassioris, tum morum non nihil a gentis ingenio recedentium, quod alienigenarum1 vicinitati, et coloniis tribuendum putarim. Reliquam provinciae partem, praesertim ad confluentem Murae, et Dravi Croatae occupant non minus lingua infaceti, quam moribus. §. III. Est autem huius comitatus lingua Hungarica, non eodem, quo in vicinis lepore, quippe, quae crassius cuidam sonat, et ab auribus superioris Hungáriáé hominum alienum. Modus vivendi agrestis, qui pecoris, vini, et segetum cultu absolvitur. Dispertitum inter se agrum singuli pro modo possessionis operose, neque sine fructu persequuntur, qui cum optime respondet, haud tamen plus adfert commodi, [p. 20.] quod victui, et amictui agricolarum quomodocunque sufficiat. Vile enim utriusque vini, et segetum pretium foenus2 minuit. Itaque frugibus quidem abundare plerumque incolas videas, carere tamen pecuniis, cum non sit, ubi rusticas merces venundent. Domos vili e materia compingunt, palos scilicet virgultis implicantes, quos postea delinunt luto, tecto stramine, aut arundine iniectis,3 adsueti nimirum necessitati magis adcommodare4 domicilia, quam luxuriae. Aedium conditioni suppar reliqua est supellex: si cervicalia quaedam, quibus noctibus incumbant, et vestem festivo5 destinatam ornatui eximimus, nihil residui adparet, quamvis et isti adparatus ditiorum tantum sint, et agrestis splendoris studiosorum. Ceterum6 Hungarica vestis viros, et feminas7 tegit. Connubia ita fiunt, ut viris subinde tricenariis, quadragenariisque puellae iungantur pubem vixdum ingressae. Castitati mire sunt virgines deditae, facere nescio quid malunt, quam ferre, ut a variis quibuscunque viris petulantibus contrectentur. Virorum tamen industria feminis8 anteit. His circa focum, aediumque parietes [p. 21.] haesitantibus mariti omni labore domi, rurique defunguntur. Hospitalitati nimium sunt dediti: gratuito peregrinantibus exhibent, quae in potestate habent, quaeque9 honeste fieri possunt. Alioquin animo sunt forti, et bellicoso. Litteris etiam haud inepta generant ingenia, tametsi quod a gymnasiis remoti sunt, liberos educent rudes, atque rebus deditos agrestibus, satis habentes, si precu- larum aliquid, et nonnulla10 Christianae fidei capita recitare valeant. Matrimonia dum contrahunt, ex gentis more, choreis, Cereri item, et Baccho11 operosius indulgent; tunc qui petulantissime agit, laudem obtinet, iucundi convivatoris12 inter epulas strepitu, et rudibus facetiis comessatores detinere, laeta, et frequens est actio, quin et amphoris sanitati nubentium libare inter epulantes honor praecipuus. Laus certe maxima, qui duodeno haustu porrectam a vicino convivatore13 ollam, pateramque exinaniverit; sed hoc 1 corr. ex alieginerarum 2 corr. ex foenus 3 malim iniecto 4 corr. ex adcomodare 5 corr. ex faestivo 6 corr. ex caeterum 7 corr. ex faeminas 8 corr. ex faeminis 9 corr. ex quae 10 corr. ex nonulla 11 corr. ex Bacho 12 13 corr. ex conmvatons corr. ex conmvatore
