Notitia hungáriae novae historico geographica (Budapest, 2011)
Matthias Belius: Comitatus Arvensis
MEMBRUM II. POLITICUM 73 §.v. Quae hactenus diximus, satis condocent, Arvensem Comitatum, maiore, quam pro regionis habitu, copia hominum, abundare. Quia enim, senes longaevi sunt; viri, firma valetudine, ac foecundis matrimoniis; adolescentia, contra, militiae ignara; vix potest fieri aliter, quam, ut increscat numero, plebeia multitudo. At profecto, vix suffectura esset, alendo populo regio, nisi, agminatim, per utramque Hungáriám, vere iam adulto, sexus utriusque pubes, agrestium operarum caussa, dissiparetur. Nempe, digrediuntur, facta demigrationis societate, hi quidem Tibiscum versus; illi, ad Danubium; in intimiorem' Hungáriám, alii. Horum globi singuli, ex viris constant, et feminis, qui, ubi ad destinata [p. 27.] loca pervasere, diurnam stipem, falcatione, messe, colligendo foeno, et operis vineaticis, tam diu merentur, dum suspicio sit, domesticas messes, inituras. Tunc vero, redeunt ad suos, gruum instar, quodque lucelli, ex operis peregre locatis, retulerunt, in hibernos usus, reponunt; femellae impendunt mundiori amictui. Dum extus versantur, agunt hilariter. Certe, diurnas operas, ferventissimis interdiu, solibus tosti, choreis, non raro, terminant; stupentibus, qui hanc gentis indolem, nondum habent cognitam. Quin, difficillimos etiam labores, cantu, hilaribus dicteriis, et qua non rustica lascivia alia, totos dies, mitigant. Coniici hinc potest, quemadmodum, cum sunt domi, et cum est a laboribus vacatio, vitam degant. Amant omnino, sacris diebus potissimum, choreas, quas ad fidium qualemcunque stridorem, ac tibiae utricularis fremitum, et hilariter instituunt, et tanta virium contentione, ut credi posset, mercede conductos, in orchestram prosiliisse. Haec desultorie fiunt; exquisitius omnia, in nuptiis, et cum se dat, lasciviendi, quaedam occasio. Nam, ubi salios eiusmodi ludos, exeunte hebdomade, exorsi sunt, non ante cessant instituere, quam dies Veneris, mortis Dominicae memoria sacer, ingruat. Illud mirere, in hac saltandi licentia, raro tamen, femellas, pudicitiae iacturam facere. Id enim si accidat, probrosum, uti est omnino, ducunt et intolerabile. Nuptiarum certe his spes, quae se eo crimine contaminaverunt, nulla; fortunae melioris, superest pauca. Reliquum vitae, vivunt, sic satis naturae convenienter: nisi essent quandoque, quos latrocinandi libido, [p. 28.] in transversum ageret, quo tamen scelere, pauciores se obstringunt hodie, quam id olim factum fuisse, accepimus. §.VI. Fuit haec agrestis turbae indoles. Nobililum ingenium prorsus Hungáriáim est, et cum natura ad omne decus factum, tum institutum ad virtutes civiles. Nimirum, vivunt domi, pro fortunarum modo, continenter, remque familiarem, in ea regionis asperitate, tam curant diligenter, quam qui diligentissime. Itaque, pulchrum ducunt, et armenta in numerato habere, et, ovium, si quos alunt, greges. Adire frequentius agrum, recognoscere operas, incrementa, decrementaque rei familiaris, curate subducere, pro vectigali habent. Agunt mutuo concorditer, nisi litium, de fundis atque herediis, seminia, familiare Hungáriáé malum, hos illosve, dissociarint. Si quid, aut epuli, aut solemnitatis edendum publice est, ultra regionis indolem, sunt opipari et magnifici. Quod illi trahunt, Populi, apud Arven ses, multitudo, et huius caussae: demigrationes, ad locandas passim operas: laeti plebis mores, inter labores durissimos: pudicitiae ia- ctura, in summis probris habetur: latrociniis oblectabantur antea: Nobilitatis indoles, vere Hungarica: I sic!
