Somogyi Múzeumok Közleményei 6. (1983)

Wessetzky Vilmos: Thot Majom szobrocskája Somogy megyéből

10 WESSETZKY VILMOS VILMOS WESSETZKY: SIMIO-STATUETO Ne nur história j eventoj, eilstaraj personecoj, fatmaj esploristoj, inter ill eminentaj arkeologoj méritas jubilean rememoron, sed ainkaŭ iuj valóra j arkeologiaj ifcrovaĵoj. En urbo Kaposvár, en la simpozio de la Arfceologia kaj Arthisltoria Sooieto ni akcentas ĉion ĉi tœal, car an departemento Somogy iantaiŭ 100 jaroj elteriĝis Egdptia kulitio-memoiraiĵo

1

, kiu jam en si meni estas kon&ideonda, sed la trovloko fanas ĝin eĉ plie interest. En 1883 ôe Orci dum plugado elteriĝis la 7,8 cm-ojn granda, kompakte fandita, bronza simio-statueto.

2 Sur la kapo de la sidanta sdmio estas lundisko, sub la soikïo troviĝas bolfto por aïmuntado, kio montras, ke temas pni oferfeulta objekto. La Egiptaj kulto-meimoraĵoj en Hungario devenas kutime el la teiritordoj konkeritaj sdatempe far la romianoj. La itrovlokoj situas- plej of te laŭ la liimeso laaj la kunligaj vojoj. En Somogy — kiel tio estis jam pli frue elmontrdita

3 — la vojo de la Romia konikero kondukiis llaű la rivero Kapos. Alifoje ni strebis demonstri, ke en Panonio la disvastigantoj de la Egiptaj kultomemorajoj estis unuavice ne la soldatoj, sed ni devas seréi ilin inter la romanigitaij koloniuloj, oficistoj, komeircistoj kaj pli riĉaj läberuloj

4

. Sole la posedo de la Egiptaj kultobjektoj ne pruvas pri la konfesio de la posedantoj, tamen pruvas la disvastiĝon de la kulto en Panonio la ekzisto de la Sanktejo de Iziaa en Savaria kaj la kulta memonaĵaro: la kruĉo ell Egyed, la Egipta altaro en Bialatonszabadi, la altaro de Izisa-Bubastis en Scarbantia, plunaij memorŝtonoj kaj lia relative giranda nombre de la Oziriso-staituetoj. Kaze de la statu et о j de Egiptaj dioj — kaj ce nia statueto iusemce temas pri tio — plene eblas hipotezi, ke la kultomemoraĵo, devemanta el Egiptujo, estis posedata de Izisano. Tiu ĉi nuna prelego ne povas cela la pritraktadon de la Egipta bestokulto, respektive, kunlige kun tio, la figuradon de dioj, kiu ejl) kelkaj vidpunktoj eê nuntempe starigas demandojn. Ni volas nur pruvi per fcelkaj indikoj la kultan gravecon de nia statueto. Diodorus Siculus 1. Archaeologiai Értesítő 10 (1890) 446. 2. Havajo de Balatona Muzeo en Keszthely. Inventa n-ro D. 6083. 3. Darnay K.: Somogy megye őskora. Magyarország vármegyéi és városai. Somogy vármegye. 353., Kotztur É.: Régészeti füzetek, Ser. II. 13. Somogy megye régészeti leletkatasztere. 70. SÍ. Orca, 104—105. Draveczky В.: Somogy megye régészeti képeskönyve. Somogyi Múzeum, 17. Somogyi Múzeumok Füzetei. 4. Wessetzky V.: Die ägyptischen Kulte zur Römerzeit in Ungarn. Études Préliminaires aux ReliDE TOT EL DEPARTEMENTO SOMOGY sekvis verŝajne la helenan-iromian publikan opinion sknibante, ke ce la Egiptoj regias specif aj kutimoj en la traktado de la bestoj. Pli alte ol ion agora ili respektas ne nur la vi vantajn, sed ankau la mortintajn bestojn.

5 Fllanke de la Egiptoj sufiôas unusola Idteriatura donitaĵo por pravigi tiun ĉi as ertön. La 125-a ĉapitro de la Libro de Moirtintoj enhavas la t. п. negatívan konfeson de la mor/tinto prd la senkulpeco. Ci inkludas interalie ankaú la deklaron, kiu troviĝas en malmultaj samtempaj kulturoj: ,,Mi tunmentis (suferigis) eĉ ne unu beston"

6

. En la gravaj demandoj de la origino de la bestokuílto, lia pli nova scienioa lliteraturo generale interkonsentasi, ke ĝi ne estas ligebla al la totemismo. Tamen estas karakieiriza tiu Egipta mondkoincepto, laŭ kiu ĉiuj kreitaiĵoj estas konsádertindaij kiel filoj de dio; díio estas la sinjiOro ankaŭ de la bestoj. Por la homo vivanta en la nature la supeirnatura forito — la dia mondo imagiita de Egiptoj — mamifestiĝas plej konkretie en la foirano de, iu el la plej proksimaj fenomenoj: bestoj au eventuale kreskajoj. En la antikva Egiptäo nur komenoe de la história, dinastiia epoko apeonas la figuirado de la potencfortoj en ihomia formo anstataŭ lia leona, virbova, falka forto-simboloj de la antaŭaj tempoj. Estas konataj art'aj solvoj, kiuj montnas la miksiĝon de ttiuj du tipoj: borna korpo kun bestokapo, rtóp. besto kun honia kapo, sed restas ankau la plieme bestoforma figurado. Tion ni trovas kacze de la tauro Apiso kaj la paviano. Tiu bestindividuo estas akceptanto, sdmbolo, peranto, enlkorpiĝo de la diaj foirtoj, al kiu eblas preĝi por heŭpo au interveno; kiun oni enibau'zamigis kaj kiu post la morto povas f

ariĝi Oziriso same kiel la homoj. Tiusence ĝi mem ne estas dio, sed dikaraktera, Mon ne plene spegulas lia numtempa nocio ,,sankta besto". Kieli unifcaĵon indás mencid, ke havas sirniokapon iu el la usebtioj (statuetoj reprezentantaj la mortinton en la tnansmondo) de la inspektisto de bestoj (de lia sanktejo) de Amono, la faraonia skribisto Totales, kdu en sia persona nomo poirtas lia потоп de dio Tot.

8 En la opaj gions Orientalis dans l'Empire Romain. I. Leiden, 1961. 5. Diodoros, I. 83—90. 6. Komparu: Maystre Ch.: Les déclarations d'innocence. (1937) 24. 7. Hornung, E. : Die Bedeutung des Tieres im alten Ägypten. Studium Generale. 20 (1967) 67. skk. Krom tiu résuma pritakso komparu Brunner H. : Verküdigung an Tiere. Fragen an die ägiptische Literatur. (1977) 119. 8. Aubert, J. F. : Les statuettes funéraires de la Collection Omar Pacha. Chronique d'Égipte. 50 (1976) 69 № 381.