Waldstein, Francis – Kitabiel, Paul: DESCRIPTIONES ET ICONES PLANTARUM RARARIORUM HUNGARIAE VOL. 1. (1800)
XX nie Szent-Mártonien fes in Biharién fi provincia; tum M eh ad ie n fes feu thefm^Herciilis ad amnem Cserna prope limites Vallachiae; ac denique, quas montes mediterranei ad Almas (a), Strigonium, Budam St Kefzthely profund unt, ab his locis nomina gereutes. Inter has überrimae funt Magnovaradinenfes, quae rivum largiíTimum toto fuo curfu fere per horae fpatium calentem fuppetunt. Nec his übertäte multum cedünt Ke fzth ely en fe s, in medio aftiplr ftagni calidi fcaturientes, St Buden fes caefareae, atque Strigonienfes, in ftagna minora collectae, e qui^ bus , ut e priöre , rivi profluunt, pluribüs fnolendinorum fotis impellendis fufficientes. 2) SULPHUREAE , quae fcilicet calore non eminent, verum fulphuris aura, quam continent St exhalartt, praecipue difiinguuntur , rariores nobis innotuerunt, nec tarnen nulláé funt : ad Balffam pagum, in Comitatu Sopronienß prope Peifonem laCum fcaturit aqua fulphurea, pro balneis calefacienda j in colle Borova hora ad Vetufollum aqua talis in ftagnum colligitur (b) ; non procul Kesmarkino balneum fulphureum vico vicino nomen tribuit ; fub colle Kővágó in promontorio Telkebanyenfi prorumpit fons fulphureus falubria balnea praebens (c) ; ad Dragomir-falva in Comitatu Marmarofienfi fcaturit aqua petroleo St fimul copiofo aére hepatico impraegnata. ß) ACIDULAE, quarum anima fic dictum acidum carbonicum (vulgo aér fixus) eft, taíita occurrunt copia, tantaque varietate , ut hic ne quidem earum loca natalia nominare liceat. Illud tarnen in genere notare intereft, plurimas reperiri in Séptemtrionali-orientali montium congerie, attamen aliquas etiam reliquis circum limites poiitis, ipßsque mediterraneis montibus obtigiffe. Scaturiunt autem , quod etiam memorabile eß, ubique locis humilioribus, quam pleraeque aliae aquae, ad montium radices. Quod vero maximé mireris, eít, eas é montibus diverfiflimo lapidum genere conftantibus provenire : hic enim acidulas e calcario, ibi e Porphyrio, alibi e Schííto feu Gneifso micaceo, exArdefia, ex Arenario, imo ex ipfo etiam Granite pullulare videas. Sed St illud notatu dignum eft, plerasque earum , quae e feptemtrionali montium adgregato originem ducünt St inter has eas ipfas , quae ad Nagy-Szalok in Scepufio e Granite fcaturiunt, quamquam reliquis principiis St proportione horum magnopere discrepent, in eo tarnen convenire, quod Sodam contineant ! Nos certe falem hunc in omnibus pene acidulis Scepufienfibus , Sárofienfibus , AbaUjvárienfibus , Hevefienfibus , Neogradienfibus őz Hontenfibus reperimus. 4) CALCAREAE , quae fcilicet calcem ope acidi carbonici folutam e montibus calcareis educunt^ St menftruo hoc volatili parte fua liberiore in auram difflato iterum dimittunt , vix minore copia in Hungaria pracfto funt. In fpecubus certe pene Omnibus , quas numerofas montibus calcareis ineife notavimus , aquae e fornicibus aut parietibus ftillantes materiem calcaream deponunt faepe adeo copiofam , ut eas hic velut in lac coagulari videas , alibi totas lapidefcere putas : atque inde nafcuntur, quae in illis fpectantur, incruftata, tophi St ftalactites , tarn diverfis mirisque ludentes formis, ut has fcalpro effictas opinari poifis. Ad Lutskam in Comitatu Liptovienfi aqua rivi cancros incruitat (d). Ad Gömör in provincia cognomine aqua primum in ftagnum collecta dein forma rivi profluens ; ad Rusbach in Scepufio aqua balneis inferviens ; ad Tapolcza-feö in Comitatu Vefzprimienfi rivus Tapolcza rotis molendinorum tarn (a) Tawnfon voyage. I. ßo. (b) Neu. Ung. Magaz. I. 87. (c) Ant. Szirmay notitia montium Si locorum viniferorum Comitatus Zemplin, p. 108. (d) Wiener, Anzeig. JI, B. B, 4. Jahrg. 44,
