Acta legationis cardinalis Gentilis. II. Gentilis bibornok magyarországi követségének okiratai. 1307–1311. (Budapest, 1885. Mon. Vat. Hun. I/2.)

Notitia porro rerum ad cultum humanitatemque spectantium, magni momenti sane argumentum deprehendet in Decr. synodi IX., quod sic habét: «Obviam ituri animarum stragi, variisque ecclesiarum offensionibus et querelis, quas quidem potissimum — ut experimento colligitur — ex legum sacrarum ignorantia proficiscuntur, decernimus: ut omnibus ecclesiis metropolitanis iuri nostro ditionique subiectis vir canonum peritus, reliquis vero cathedralibus addatur grammaticae logicesque scientia conspicuus. Hi clericos pauperesque discipulos gratuito, reliquos vero soluta pro modulo mercede instituant, quo hi in lectione ac doctrina proficientes, ecclesiae Dei uberes fructus sint laturi. Porro antistites una cum capitulo vei parte eiusdem potiori, magistris rite electis beneficia integra conferant, vei stipendium sat honestum, quo ipsi donec magisterium suum obituri sint, perfruantur.» Decretum X. severis castigationibus vitám clericorum omnis offensionis expertem asserit. Missis vero constitutionibus, cultum divinum, sacramentorum administrationem antistitumque electionem spectantibus,

1 gressum faciamus oportet ad synodos Posonienses, quarum prímám — ut dictum est — GENTILIS, ineunte Novembri 1309. ex antistitibus Poloniae conflavit. Comprehendit autem illa constitutiones omnino novem, quarum septem priores: de iure antistitum inviolabili (immunitate); ne porro clericus opem, consilium favoresque ullos, contra ecclesiam clericumque praestare audeat; ne bona ecclesiastica invadant, occupata vero restituant; decreta item contra concubinatus palam reos, raptores dein eosque qui poenis ecclesiasticis obvoluti decedunt; haec omnia ad verbum cum decretis synodi Budensis congruunt. Decreto octavo prohibentur matrimonia mixta, ne nimirum catholicae religionis fcemina iníideli nuptui tradatur; nomine vero infidelium Patareni, Gazari (Manichaeorum progenies), Rutheni, Bulgari, Thraces (Rasciani) Litvanique venire decretum hocce innuit. GENTILIS quidem in litteris, quibus Ladislaum toparcham (vajvodam) Transylvaniae anathemate percutit, mentionem huius quoque decreti iniicit, utpote quod a synodo Budense rogatum, Hungáriám totam comprehendat: attamen quum in illo Cumani tunc adhuc passim ethnici nominatim haud recenseantur, non videtur illud in patria nostra pressius sumpta, ad vitae saltem usum alicuius momenti fuisse. Eo magis in Polonia valuit, ubi Poloni cum Lituanis, Ruthenis 1 Mon. Hung. V. II. 268—297.