Kitaibel Paulo - Tomtsányi Adamo: Dissertatio de terrae motu in genere ac in specie Mórensi anno 1810 die 14. januarii orto (Budae, 1814)
Sectio I. De causa terrae motus in genere, ac in specie de causa motus Albensis
menta levia, quae in orbem volvit, ab eodem spiritu electrico attraherentur, ac in gyrum agerentur. Quin potius haec ipsa stramenta, et pulveres in eo turbine simul manere non possent, si vapore electrico adflata essent ; sed mutuo semet repellere , ac in omnem partem spargi deberent,non secus, ac chartulae leves, aut hominis crines, electrico imbuti igne, in auras fundi solent. Multo rectius repetendus videtur nobis turbo hic, columnam pulveream referens, a torrente calidi aeris prope terram nato, et in altum tendente. Aer enim prope terram restagnans, non solum a radiis solis directe venientibus, sed. et a ref^ejiis , atque ab ipsa etiam terra calida incalescit ; et quidem locis siccis magis, quam supra lajcus, aut maria e- vaporatione frigus causantia, supra nuda magis, quam plantis vestita, supra nigra magis quam supra alba , radios solis' minus decomponentia. Fit igitur, ut aer hic calidus superno frigidiore rarior, ac levior reddatur. E legibus itaque hydro- staticis, pondere incumbentis alterius sursum urgeri debet, et quidem ibi magis, ubi calidior, ac levior est. Tota igitur columna, calidiori loco incumbens, vicinis circumsitis frigidioribus devior, sursum ab iis propelli debet, differentia ponderum earumdem 'columnarum } quae hoc ipso quod cum lateralibus suo in ascensu confligat, motum vertiginis citra omnem Öiectricitatem concipit, non aliter , ac aqua eundem motum consequi solet , dum aperto quopiam in fundo foramine, suo pondere deorsum intra stantes vicinas columnas aqueas descendit. Inde est, quod columnae hae pulvereae pacato plerumque coelo, et urente sole, nunquam vero npete, vel hyeme observentur, quod scilicet differentia caloris , in diversi* terrae locis, et columnis aeris, illis incumbentibus his solum in adjunctis oriri possit, obscura vero die, aut hyem® mi95
