Sobieski emlékkönyv. Sobieski III. János lengyel király halálának 300. évfordulója alkalmából rendezett konferencia anyaga - Komárom-Esztergom Megyei Önkormányzat Levéltára Évkönyvei 5. (Esztergom, 1999)

Peter Broucek: Pomoc wojskowa udzielona przez Polskę Węgrom w wieku XVII

Choć armia polska w 1619 r. poniosła w Mołdawii na południe od Jassów porażkę w starciu z Turkami, już w rok później pod Chocimiem bohatersko stawiła czoła armii sułtana Osmana II, który sam prowadził oddziały janczarów. Sułtan zmuszony był zawrzeć pokój, po czym utracił tron z powodu niepowodzeń wojskowych. Bethlen w 1629 r. zmarł w trakcie walk o koronę polską, wspomagany przez Rosję i Szwecję, kraj, z którym od 1600 r. Polska prowadziła walkę o panowanie nad Bałtykiem. Jego następca, György Rakoczy zwrócił się także o pomoc do paszy budańskiego i do sułtana Ibrahima, gdy wódz szwedzki Torstensson w 1643 r. stacjonował z oddziałami na Morawach, a książę siedmiogrodzki w rok później rozpoczął wojnę przeciw Habsburgom. Także i przy tej okazji najemne wojsko polskie pospieszyło na pomoc oddziałów w zachodnich Węgrzech, by zwyciężyć armię siedmiogrodzką, wspieraną przez Turków i Tatarów. Latem 1645 r. oddziały szwedzkie stały pod Wiedniem, zaś wojska Rakoczego stacjonowały pod Preszburgiem, gdy sułtan Ibrahim nagle wezwał księcia siedmiogrodzkiego do szybkiego odwrotu. Przyczyną tego było rozpoczęcie oblężenia Krety w ramach wojny z Wenecją, prowadzonej przez paszę Mehmeda Köprülü, który nie chciał jednocześnie utrzymywać działań wojennych na lądzie, na innym froncie. Był to ostatni przypadek pomocy polskiej przed odsieczą wiedeńską Jana Sobieskiego, ratującą Austrię i Węgry. Królestwo polskie musiało się jeszcze zmagać z powstaniem kozackim pod wodzą Bohdana Chmielnickiego, w łatach 1654-1660 stawić czoła Szwecji i Brandenburgii w Wojnie Północnej, w której brał udział także cesarz Leopold I. Polska prowadziła też wojnę z Rosją zakończoną dopiero w 1667 r. rozejmem andruszowskim. Nie mogła odezwać się na wezwanie papieża Aleksandra VII, gdy wojska osmańskie wkroczyły do Siedmiogrodu i w latach 1663 i 1664 rozpoczęły wojnę z Austrią i Węgrami. Armia turecka została odparta i po raz pierwszy zwyciężona pod Szentgotthárd (nad Rabą) w drodze na Graz i Wiedeń. Skutkiem rozejmu zawartego w Vasvár Turcja utrzymała jeszcze miasta Waradyn (Nagyvárad) i Nowe Zamki (Érsekújvár), bowiem Francja zagroziła włączeniem się do wojny. W następujących po tym wydarzeniach Jan Sobieski brał aktywny udział jako wódz oraz jako król. Dzięki prowadzonej przezeń przy współudziale Karola Lotaryńskiego ofensywie w 1683 r. uratował się Wiedeń, zaś w 1686 r. Buda została wyzwolona spod panowania tureckiego.