A Győri Püspökség Körlevelei, 1892
Tartalomjegyzék
32 in facto occurrente adducto non solum potest, sed etiam debet moderare arbitrium suum. «Verum,» ait Instructio praedicta, «quandoque contingit, ut nullus testis haberi queat. Tunc conjecturae, praesumptiones, indicia colligenda. Haec potissimum ex ipsis conjugibus desumenda. Inquirendum, an mutua voluntate copulati, mutuoque affectu se prosecuti fuerint, bonis moribus imbuti religiose vixerint, filios, bona stabilia habeant, qui discessit, an infirmae vel optimae valetudinis, an bella, seditiones, pestilentiae exstiterint.» Praefectus Cardinalis S. C. Inquisitionis in litteris ad Archiepiscopum N. die 6. Februarii 1863. scribit: «Argumenta etiam desumi possunt ex actis a Tribunali civili confectis, et deinde super illis, instituto examine, ubi nihil contrarium reperiatur ab Ecclesiastica potestate, ferri debet sententia, qua declaratur, satis constare de obitu personae, de cujus existentia inquiritur.» Hic innuitur quasi officium nobile Judicis sententiam ferendi ad praecavenda majora incommoda, quia nimirum ampla tunc quaerimonii via aperiatur, si Judex conjugi postulanti sententiam declarantem obitum prioris conjugis a limine rejecerit. Tribunal ecclesiasticum accusaretur quasi obex ad civilia jura et moralia protuenda, quasi sollicitans civilia contubernia, reddens conditionem bonorum catholicorum pejorem, quam malorum. Malus enim spreta ecclesiastica potestate forsan per fas et nefas promtus erit ad matrimonium, morte prioris conjugis rite ab Ecclesia adhuc non declarata, contrahendum. Bonus postulat remedium juris, sententiam declaratoriam, ab Ecclesia, ut quietus in conscientia tandem post 30 aut plus annos ad alias nuptias possit convolare. Debetnc in tali casu omnino respui? an alio modo Verba Instructionis a. 1883. sint interpretanda? Hinc quaeritur: 1. An si agatur de matrimonio contrahendo, numquam ferri debet sententia, qua declaratur satis constare de obitu personae, de cujus existentia inquiritur, ex famae adminiculis, praesumptionibus, citationibus per ephemerides dioecesanas etc. ? 2. An passus «donec de morte prioris conjugis certo constet» ita intelli- gendus sit, ut certitudinem adstruat tantum documentum, certus nuntius, testis, exclusis praesumptionibus et aliis de jure adminiculis, juxta arbitrium judicis sufficientibus ? 3. Si ad i. affirmative, quaeritur insuper, utrum necessario duae sententiae consentaneae mortem conjugis declarantes a duobus tribunalibus sint extrahendae, an sufficiat una sententia, quasi supplens documentum de statu libero partis? Feri a IV. die 6. Maji 1891. In Congregatione Generali S. Rom. et U. Inquis, proposita suprascripta instantia, praehabitoque Reverendissimorum D. D. Consiliatorum voto, Eminentissimi ac Reverendissimi Domini Cardinales in rebus fidei et morum generales Inquisitores respondendum mandarunt: Ad i. et 2. «De morte prioris conjugis certo constare posse etiam ex praesumptionibus, indiciis et adminiculis aliisque probationibus, quae de jure communi
