Wiczián Dezső: Luther-tanulmányok. I. Luther, mint professzor. Budapest 1930. (A Luther-Társaság kiadványai. Új sorozat XII.)
JEGYZETEK
92* die dyr Christum zeygen, und alles leren, das dyr zu wissen nott und selig ist... Darumb ist Sanct Jacobs Epistel eyn rechte stoern Epistel gegen sie, denn sie doch keyn Euangelisch art an yhr hat... V. ö. még az egyes levelekhez írt előszókat Eri. 63. köt. 154. skk. 1. (A weimari kiadásban ezek még nem jelentek meg.) Ezeket a kritikai 'megjegyzéseket Luther későbbi biblia-kiadásaiban elhagyták. 18 2 I. m. 561. 1. 16 3 Eri. 63. k. 157. 1.: Und darinne stimmen alle rechtschaffene heilige Bücher ubereins, dass sie allesampt Christum predigen und treiben. Auch ist das der rechte Prüfestein alle Bücher zu tadeln, wenn man siehet, ob sie Christum treiben oder nicht, sintemal alle Schrift Christum zeigt . . . Was Christum nicht lehret, das ist noch nicht apostolisch, wenns gleich S. Petrus oder Paulus lehrete. Wiederumb, was Christum prediget, das wäre apostolisch, wenns gleich Judas, Hannas, Pilatus und Heródes thät. 16 4 W II. 361. 1.: Non est iste modus scripturas divinas feliciter intelligendi vel interpretandi, si ex diversis locis diversa decerpantur dicta nulla habita ratione vei consequentie vei collati onis: immo iste est canon errandi vulgatissimus is sacris literis. Oportet ergo theologum, si nolit errare, universam scripturam ob oculos ponere et contraria contrariis conferre et sicut duo Cherubin adversis vultibus utriusque diversitatis consensum in medio propitiatorii invenire: alioquin cuiuslibet Cherubin vultus longe divertet sequacem oculum a propitiatorio, id est, vera Christi intelligentia, 10 5 Hirsch —Rückert, Hebr. 215, 6. sk.: qui scripturae repugnantias in Christo conciliare negligunt. 10 0 V. ö. erre nézve O. Ritsehl: Dogmengeschichte des Protestantismus I. k, 69. skk. lapjait. 10 7 W III. 14, 4. skk.: Fateor enim ingenue me quamplurimos psalmos usque hodie nondum intelligere, et nisi me dominus ... illuminaverit, interpretari non posse. 16 8 W V. 23, 9. sk.: Scio esse impudentissimae temeritatis eum, qui audeat profiteri unum librum scripturae a se in omnibus partibus intellectum. «8 így a 37. zsolt. magyarázatában (1521.) W VIII. 239, 19. skk.: Alszo, ist ein tunckel spruch yn der schrift, szo zweyfelt nur nit, es ist gewiszlich die selbe warheit dahinden, die am andern ort klar ist, und wer das tunckel nit vorstehen kan, der bleyb bey dem liechten. Hasonlóan később Erasmusszal szemben a De servo arbitrio-ban: W XVIII. 606, 22. skk.: Hoc sane fateor, esse multa loca in seripturis obseura et abtrusa, . . . sed quae nihil impediant scientiam omnium rerum in seripturis . . . Si uno loco obseura sunt verba, at alio sunt clara. 17 0 Szószerint kifejezve ez az elv Assertio omnium articulorum c. iratában (1520.) W VII. 97, 23.: hoc est, ut sit ipsa (t. i. seriptura) per sese certissima . . . sui ipsius interpres. V. ö. ehhez a zsoltárelőadásból W IV. 180, 11 skk.: Nihil in seriptura est exponendum, nisi auctoritate utriusque testamenti probetur et consonet. 17 1 W II. 512, 4. 1 7-' W III. 256. 28. sk. V. ö. W IV. 58, 15 skk. Schub er t, Galat. 60. 1.: Igitur proprie loquendo secundum apostolum littera non est idem, quod história, nec spiritus est idem, quod tropologia vei allegória. — Luthernak a Biblia inspiráltságáról vallott felfogására itt nem terjeszkedhetünk ki, hanem erre nézve utalunk O. Scheel: Luthers Stellung zur heil. Schrift c. tanulmá-