Fabó András: Monumenta evangelicorum Aug. Conf. in Hungaria historica I-II Pest 1861-1863.
II. kötet - ADVERSARIA - SECTIO III. - CAPUT I.
126 Matthias Dévay, quem Johannes de Zápolya, cleri accusationibus circumventus, igni adjudicaverat, primis annis veritatis evange- licae adsertor, devius a veritate factus, tacite errores Zvinglii disseminavit et cum annis compluribus in partibus Hungáriáé inferioribus seniorem egisset, neminem alium nisi sibi consentientem ad obeundum ministerium admisit et quamvis crypto-calvinismi convictus, eundem ejuraverit: tamen ubi se dabat occasio, cum maximo ecclesiarum evan- gelicarum detrimento, placita sua commendare non neglexit. Devayum ab inc. senatu cassoviensi ad obeundum ibidem ministerium evocatum fuisse, uti Johannes Sinay, professor debreczinensis, in Historia reformationis Hungáriáé manuscripta scribit, non scio, cum in libro memoriali, quem matriculam ecclesiasticam Cassoviae ab initiis reformationis consignatam adpellamus, quam et ego ipse possideo, nihil de eo in litteras relatum invenio *); eum tamen primum reformatorem apud cassovienses fuisse aut ritus romano-catholicos primum abrogavisse , nulla prorsus ratione confirmari potest, cum id Antonius Transylvanus cum fidelissimo collega suo Leonhardo Cox, praeclaro in Anglia genere oriundo et Henrici VIII. regis informatore atque demum primo cassoviensium rectore, multo prius, quam Devayus innotuerat, feliciter praestiterint. Coxius enim, vivente adhuc Luthero, cum principi insidias strui advertisset, Cracoviam profugit et tandem Cracovia Cassoviam in rectorem scholae evocatus est, quem Leon- hardus Stöckelius optimum suum in Hungária praeceptorem adpellare solitus fuit. Si quid ego divinando adsequor, optimus ille professor, incautus Johannem Tsétsi, professorem patakiensem, sequutus, infelici huic errori involutus est. DeTsétsio, quem modeste confutavi, legi potest sect. I. cap. I. de prim is reform ato rib us §. 8.. Narrationem de fatis et functionibus Dévayi, quam Ember et ex eo Lampe in Historia ecclesiastica describit, domini dar. professoris debreczinensis opinationi longe antefero, cum et tempori et veritati magis respondeat. Autor Historiae diplomaticaeet quotquot sunt vetustiores rerum ecclesiasticarum scriptores , de carcere budensi, *) Ennek daczára történetíróink, a kiknek munkáit utánnázhettem, mint Vallaszky (Conspectus reip. lit. 2. kiad. 153. 1.), Klein (Nachrichten von den Lebensumständen und Schriften evan g. Prediger st. II. k.), Közhasznú is m. tára IV. k., H i- storia eccl. evang. aug. conf. add. in Hung. st. Halberstadt, 1830. 6. 1., G e s eh i eh t e der evang. K i r eh e in Ungarn st. Berlin, 1854. 62. 1., De’vayt kassai papnak egyhangúan állítják.
