Református főgimnázium, Debrecen, 1854

11 tectam quasi, cui cursus nosler felici cum aura attemperetur helicen, quo in loco noslrorum discipulorum siet opera, quanti ea si forte debeat — aestimari possit, quo in gradu recens, quam cernimus, priscam, eamque pro ratione novercantis aelaJis satis Ientam progrediendi faciem ac tenorem superet, ex iis quas per intervalla temporum submitlimus ac altissimo loco substerninuis Iníormationibus periodicis satis superque patet. Nunc certe ista professorum huic lingvae praepositorum, laboris et preesertim methodi transitoriae asperilatem superare annitentium cura ac inlentio, qua viam ab exc. Ministerio praemons'ralam insislentes, et persvasi de praestantia, utilitate ac necessitate lingvae, ita altas in omnibus vitae civilis ac fórensis negoliis radices ageniis, eam fovere, amorem ac desiderium ejus clientibus suis instillare, eam ambabus — ul ajun! — ulnis amplecti salagunt ea slinliosoruin sedulitas, quam incensi desiderio eruditionis in doctissimis liujus lingvae monumentis adeo copiosae, in percipienda ac colenda lingva, ex qua non tanlum delectatio sola pelitur, sed fructus quöque certus ac verus ostenditur adbibent isla in verlendo ac intelligendo non mediocris — sallem apud eos quibus meliores natura lautrix ingenii doles largita est — promptilndo, ista adbibita ad tentandum in scribendo usmn praxis, is'a in concipiendis ac scripto comprehendendis brevioris argumenti materiis íacilitas minimé tliquali sua laude delraudari potest. Neque tamen vei penes tantam proficiendi celeritatcm penos laudandam animorum in hujus studium adversionem id quod quaerilur, nempe ut una aut altéra ex istjs quae tradendae sunt discipÜnis, idiomate germanico ad initium statim anni subsequentis discipulis tradantur, eodemque per eosdem discantur, adeoque ut lingva laudata vehicularem quamdam praestet operám, ullo modo possibile esse judicamus. — Omnes enim qui ad perfectam cuiuspiam doctrinae perceptionem ac infelligenliam studia sua et labores conferunt, ita dumtaxat in hoc laboré feliciter versari et cum fruclu queunt, ita illám ea qua par est solidilate consequenlur si eam lingva ipsis naliva, quam cum primo lacte — ut dicilur imbiberunt— traditain omnibus exoticae interpretationis vinculis soluli ac liberi audiendi et excipiendi faustam nacti sint occasionem. — Tutissima in abdilos doctrinae recessus perveniendi via est lingva patria, cum primo vilae illucescentis exordio infantibus ingcnila, lingva lingvarum quoquomodo deinceps approprialarum antiquissima et princeps, adeoque optima omnium interpr^s quae naturali sua faciütate salebrosas ignotae doctrinae calles laeviget, difficiIes ejusdem nodos extricet,*perphxa enucleet ac disponat, obscura dilucidet, tenebras quibus involuta scire ac suspicere cupidis se dissimulat, purget ac dissipet: cum e contrario ignoratio lingvae peregrinae facile taedlum ejusdem ac fastidium nec non intermortuas sine sensu literas aspernandi ac refugiendi consvetudinem parere ul plurimum soleat. — Ac jam omnes nostratis gymnasii cives, vix uno allerove, qui alienam lingvam loquentes in gratiam hungarici sermonis sub lares nostros se conferunt, excepto — omnes sunt vere indubitati, et ila nati hungari, ul praeter istum quem unice norunt sermonem materrjum, nullám aliam intra limites scholae lingvam secum adferant, ita ut patrocinium ignorantiae suae in situ locorum quae a cunis inde incolunt habentes, excusati peccare et vt nia digni videantur, si nesciant lingvam quam discendi nulla unquam iis se aut offert aut obtulit occasio. Jam vero ad lingvam aliquam perfecte callendam, atque ita inlelligendam, ut ea non tantum in communi sermone uti, sed etiam res systematico nexu traditas ac pertractalas percipiendo assequi quisquam valeat, necessarium sine controversia est, ut aut commercio in vita quotidiano, aut quo malurius inchoanda — et assidua, vei saltem in plures easque frequentes hebdomadis horas repetita institutione scholastica sic eam sibi familiarem reddat, ut in succum et sangvinem verlisse ipsi videatur, 2-