ARHIVSKI VJESNIK 27. (ZAGREB, 1984.)
Strana - 72
Mato Kapović, Arhivska građa o 1942. u Historijskom arhivu Dubrovnik. Arhivski vjesnik, 27/1984. str. 71—73. dataka sadrže i arhivski fondovi riznicke straže i Tehničkog odjeljka. Arhivski fond ustaške nadzorne službe nije sačuvan ili se možda nalazi negdje drugdje u pohrani. Za područje Korčule i Lastova nemamo uopće sačuvanih arhivskih fondova, te se nužno nameće potreba da se prilikom daljih razgovora o restituciji s Italijom zahtijeva povratak arhivskih fondova nastalih na tom području za vrijeme drugog svjetskog rata. Za navedenu godinu veoma su važni i sudski spisi Ratnog prijekog suda u Šibeniku, koji je bio nadležan i za dubrovačko područje, te sačuvani popisi zatvorenika talijanskih zatvora na Mamuli u Bokokotorskom zaljevu,te Lovrijenca i Kazbeka u Dubrovniku. Nedavno je pronađen arhivski fond »Fašistička organizacija u Dubrovniku« iz razdoblja 1918 — 1944, te se u njemu nalaze podaci o djelovanju te organizacije tokom 1942. godine. Nisu sačuvani njemački dokumenti za g. 1942. jer se njihove vojne jedinice ni jesu ni nalazile u Dubrovniku. Na žalost, sačuvano je veoma malo originalnih dokumenata nastalih radom partizanskih jedinica na Pelješcu i Korčuli, te uputstva, okružnica i korespodencije općinskih i okružnih komiteta s višim rukovodstvima. Jedan dio dokumenata, koje su sačuvali pojedinci, nalazi se u Dubrovačkom muzeju, Odjel socijalističke revolucije, a ostali se čuvaju u Arhivu Instituta za historiju radničkog pokreta Hrvatske u Zagrebu, Institutu za historiju radničkog pokreta Dalmacije u Splitu, te Vojnoistorijskom institutu u Beogradu. Zahvaljujući suradnji, koja je i tokom 1942. god. ostvarivana s partizanskim jedinicama i Narodnooslobodilačkom vojskom, te partijskim organizacijama susjednih područja u arhivskim fondovima sačuvanim u Bosni i Hercegovini i Crnoj Gori ima dosta podataka koji se odnose na Dubrovnik. Ta suradnja je posebno došla do izražaja s Hercegovinom i Orjenskim bataljonom, te kontinuiranoj pomoći u oružju, hrani sanitetskom materijalu koji se sakupljao u Dubrovniku i dostavljao tamošnjim jedinicama. Dubrovački ilegalci pružaju pomoć i prenose direktive zatvorenim partizanima i članovima njihovih obitelji iz Hercegovine i Boke Kotorske, koji su se nalazili u talijanskim zatvorima u Dubrovniku. Na osnovi sadržaja navedenih arhivskih fondova saznajemo o akcijama partizanskih ilegalaca, Udarnog voda u Dubrovniku, spašavanje zatvorenih partijskih radnika iz bolnice, rušenju telegrafskih stupova, velikoj akciji ispisivanja parola uoči 27. marta 1942. godine, kada je uhapšeno i internirano više od četrdesetak skojevaca, demonstracija žena, pisanju komunističkih parola po školama, akcijama peljeških partizana, suradnji partizana Pelješca, Korčule i Hvara, akciji rušenja mosta u Bilom Viru nedaleko Metkovića, odlasku prve grupe peljeških partizana na Biokovo i dalje u sastav jedinica Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije, popunjavanje partizanskih jedinica u Hercegovini i Pelješcu borcima iz Dubrovnika, o akcijama na moru, likvidiranju neprijateljskih i špijunskih elemenata, napadima na talijanske, ustaške, domobranske i žandarmerijske snage, osnivanju NOO-a, djelatnosti pokrajinskih instruktora, stvaranje slobodnog teritorija, 72
