ARHIVSKI VJESNIK 14. (ZAGREB, 1971.)
Strana - 159
12. Na medjunarodnoj seljačkoj konferenciji rekao je predsjednik komiteta internacionale Zinovjev (str. 25), da su se u oktobru 1923. desila dva značajna dogadjaja: medjunarodna konferencija revolucionarnih seoskih privrednih i šumskih radnika i medjunarodna seljačka konferencija, koja je izvela organizaciju internacionalnog seljačkog sovjeta i položila osnove crvene seljačke internacionale. 13. O borbenim i revolucionarnim ciljevima seljačke internacionale govori se i u proglasu iste 92 (str. 140, 143) i izjavi Dombala (str. 27, 29), koji je proglas izdan za vrijeme bavljenja Stjepana Radića u Moskvi. Napose se u proglasu ističe, da se rušenje društvenog zla, naime kapitalističkog stroja može jedino postići putem revolucije, putem revolucionarne borbe i pomoćju oružanog narodnog ustanka. 14. O djelovanju Stjepana Radića izjavljuje Sandomirski 93 , — koji je upravljao balkanskim odjelenjem komesarijata za spoljasne poslove- — slijedeće: (str. 44, 45, 46 revije) »H.R.S.S. ne priznaje nasilno prisajedinjenje Hrvatske u sastavu današnje Jugoslavije, ona traži punu nacionalnu i političku nezavisnost 4 milijuna hrvatskog naroda od današnjeg velikosrpskog nasilja. Radić i njegovi drugovi prizna vaju neophodnost obrane i zaštite svojih revolucionarnih pobjeda oružanom rukom, oni nisu Tolstojevci, pacifiste, nego su revolucionari i priznaju čak i organizaciju narodne milicije. Radić neće ni najmanje oklijevati da iskoristi metode revolucionarne borbe i révolue, ujedinjenja u savezu sovjetskih republika u djelu oslobodjenja seljaka u savezu sa proletarijatom ne samo svoje zemlje nego i u međunarodnom pogledu. 15. U istoj reviji nalazi se (str. 53 i dalje) članak samog Stjepana Radića, u kojem se obara na srpske komuniste, jer da su centralisti i da im rad stoji u opoziciji sa ruskom komunističkom partijom, te ističe, da su stoga hrvatski radnici napustili redove komunist, partije i stupili u organizaciju seljačke partije. U pogledu komunističkog programa pako veli Radić doslovce: (str, 34) U ekonomskom pogledu treba inteligencija da se pomiri i saglasi sa novim pojmovima i načelima seljačko radničke države, u kojoj zemlja pripada stvarno seljacima, a fabrike radnicima, cjelokupna pako spoljašna i unutarnja trgovina potpada pod opštu seljačku radničku kontrolu. Ovaj članak nosi i značajan naslov: »Savremena Hrvatska kao nov tip državnog uredjenja«, a Stjepan Radić dodao je podnaslov: »Geo je narod u jednoj revolucionarnoj seljačkoj organizaciji«. 94 91 Dva proglasa Seljačke internacionale objavljena su i u »Slobodnom Domu« br. 30 od 23. VII 1924, str. 2—3. Prvi je »Proglas proti svakom osvajačkom ratu«, a drugi »Proglas proti umorstvu seljačkog vođe Fetkova«. 93 German Borisović Sandomirski,- načelnik Odjela za balkanske države u Narodnom komesarijatu za vanjske poslove. O njemu: »Slobodni Dom« br. 26. 21. VI 1924, str. 3; br. 26a, 25. VI 1924, str. 7—&; br. 29, 16. VII 1924, str. 3. 94 O tom članku Stj. Radića javlja »Slobodni Dom« br. 32, 6. VIII 1924. str. 7, slijedeće: »Treći svezak mjesečnika »Seljačka Internacionala« donosi na dvadesetak stranica članak predsjed. HRSS pod naslovom: Čitav jedan narod u révolue, selj. organizaciji. U članku je naročito dobro razloženo, da su hrvatski seljaci revolucionarci poimence u ova tri pravca: Prvo, što su odbacili gospodski militarizam. Drugo, što su potrgali sve mreže popovske politike. Treće: što su se uopće oslobodili svakoga gospodskoga straha i gospodskoga huškanja proti kojoj god vjeri ili narodnosti. Članak ima tri dijela: 1. zemljopis i narodopis (etnologija) Hrvatske. 2. Nekoje temeljne misli hrvatskoga seljačkoga pokreta. 3. Glavni podatci o razvitku i o današnjoj jakosti HRSS. Članak je izišao ruski, ovih je dana razaslan u izvadku svim ruskim novinama, a sada se prevodi na njemački, francuski i engleski, da se razašalje po čitavom svietu«. 159
