Püspöki jelentések a Magyar Szent Korona Országainak Egyházmegyéiről 1600–1850

latim reliquerunt, domi sibi magnifica palatia construi iusserunt, et in observatione residentia diligentiores fuerunt, Saec. 19- plerumque comitia Regni arcebant a residentia praescripta episcopos. (Causa canonica.) Iuxta Conc, Tridentinum praedicatio Evangelii est praecipuum episcoporum munus, et hoc saepe exercere debent; si legitime impediti sint, per per aptos concionatores, (Sess. V, 2, et XXIV, 4, de ref.) Hoc decretum, si praedicationem personalem spectas, in Hungaria non multum valuit, quamvis adsint etiam laudabiles exceptiones. Ita v, gr. saeculo 17. Cardinalis Petrus Pázmány, archiepiscopus Strigoniensis est conditor formae perfectae concionis ecclesiasticae apud nos, immo etiam pater linguae litterariae Hungaricae. Episcopi nostri favebant curae pastoralis sermone patrio exercendae, v. gr. Carolus Salbeck episcopus Scepusiensis, Carolus Eszterházy Vaciensis, Martinus Biró Veszprimiensis, Gabriel Zerdahelyi Neosoliensis etc, Medium magni momenti reformationis catholicae fuit decretum Cone. Tridentini visitationem dioeceseos per ipsius episcopum (si legitime impeditus est, per vicarium generalem aut visita torem) saltern omnibiennio instituendam praescribens. (Sess. XXIV. 3. de réf.) Haec institutio dicto modo — sed respicias etiam magnam extensionem dioeceseon Hungáriáé — rarissime impleta fuerat, et etiam Sedes Apostolica concessit (1821) Petro Klobusiczky episcopo Szatmáriensi visitationem intra quadriennium peragendam. Sed in aliquibus dioecesibus interdum neque intra 20—30 annos facta fuit visitatio personalis, Episcopi nostri in visitationis tempore eligendo rationem habuerunt conditionis materialis populi et cleri, Occasione visitationis confirmaverunt fideles, Visitationes districtuales, i. e. per archidiaconos et vicearchidiaconos faciendae et etiam factae erant annuatim, Conc. Tridentinum constituit synodum dioecesanam annuatim, provincialem omni triennio esse celebrandam. (Sess. XXIV, 2. et XXV. 2, de ref.) Seculis 16. et maxime 17. haec institutio in Hungaria viguit, diligentissimi erant in hoc munere adimplendo archiepiscopi Strigonienses et episcopi Zagrabienses. Ineunte saeculo 18. paulatim desinit usus synodorum, prius propter causas personales et locales, postea maxime ex politicis rationibus, nempe voluntate principis. Ad supplendas synodos episcopi nostri consistoriis, conferentiis pastoralibus, visitationibus, statutis dioecesanis et epistolis pastoralibus usi sunt. Episcopi ex decretis Conc. Tridentini (Sess. XXII. 8, et 9. de réf.) facti sunt ex officio summi inspectores et rectores quorumcumque institutorum, quae ad pauperes sustentandos et adiuvandos condita sunt, omniumque aliorum piorum locorum. Activitas socialis Ecclesiae ad sublevandos pauperes et homines miserabiles aevo novo maxime in hospitalibus (et hospitiis) erat posita. Focus curae dioecesanae pauperum sedes episcopalis fuit, Saec, 18, numerus hospitalium notabiliter augetur: iam omne oppi-