Lagzi István: Lengyel menekültek Zala megyében a második világháború idején - Zalai Gyűjtemény 3. (Zalaegerszeg, 1975.)

FÜGGELÉK - POLSCY UCHODZCY WOJSKOWI I CYWILNI NA TERÉN IE WOJEWÓDZTWA ZALA W CZASIE II WOJNY SWIATOWEJ

i resortu spraw wewnetenych (oficerowie i urz^dnicy administracji panstwowej), wíasnie dlatego odnosili siq z sympatiq do Polaków, poniewaz ich poglqdy pod wieloma wzgl^dami sprzeciwiaíy siq koncepcjom zdecydowanie germanofilskiej cz^sci w^gierskich klas panujqcych i dowództwa wojskowego. Wyzej wspomniane wplywowe osobistosci w wielu sprawach byly zgodne z przywódcami polskiej emigracji; dia nich Polska — jako sojusznik zachodnich potej* — miala szczególne znaczenie. Pomoc udzielona Polákom miala takze wyrazny charakter filantropijny, który w wiekszosci wypadków spychal na dalszy plan lub wr^czeliminowaíwzgledy polityczne. Ze zródeí wynika, ze pewnej czeici srednich i wyzszych warstw spolecznych wcale nie obchodzil, lub zajmowal jq jedynie w niewielkim stopniu, antyniemiecki charakter w^gierskich sympatii polonofilskich. W pierwszym rz^dzie najwazniejsze byío udzielenie pomocy o charakterze filantropijnym. Wystqpienie po stronie polskich uchodzców — mimo trudnosci — byío godnym uwagi stanowiskiem politycznym, którego znaczenie powi^kszac, przeceniac lub falszywie interpretowac byíoby takim samym bledem, jak nie brac pod uwag^. Powszechnie znana przyjazn W^grów i Polaków wyrazaj^ca siq w formie konkretnej pomocy w okresie drugiej wojny swiatowej stawiía czola najciezszej próbie. Wszystko to dowodzi, ze kontakty w^giersko-polskie majq nie tylko wielowiekowq histori§ i literatur^ mogqcq wypeínic caía bibliotek^, ale takze gíebokq i postejjowq. tresc. Stanowiíf pi^kny przykíad tego, ze synów dwóch narodów uczucie braterstwa jaczylo takze wtedy, gdy polityka zagraniczna obu panstw nie biegla tym samym torem. Równiez ówczesna opinia publiczna pozytywnie oceniía przyjecie uchodzców i udzielonq im pomoc. Poparcie Polaków, zapewnienie im warunków zycia i pracy, mozliwosci kulturalnych oraz organizowania siq stanowilo — biorqc pod uwage^ warunki tego okresu — pozytywnq, postepowq dziaíalnosc. W ramach ruchu „W?grzy dia Polaków" pomocy i poparcia udzielilo Polákom wiele tysiecy W^grów. Powiedzmy wyraznie: pomoc przesladowanym przez faszystowskie Niemcy hitlerowskie Polákom, popieranie ich ewakuacji (posrednia pomoc w tworzeniu polskich oddziaíów walczqcych u boku sprzymierzonych) byío dzialalnosci^. antyniemieckq. Po okupacji W^gier przez Niemców, ukrywanie i obrona polskich uchodzców na W^grzech w czasie II wojny swiatowej stanowilo dziaíalnosc o charakterze antyfaszystowskim. Na poczqtku drugiej wojny swiatowej we wrzesniu 1939 roku, chroniqc si$ przed niemieckq okupacjq (regularne jednostki wojskowe, samotni zolnierze, którzy zgubili swoje oddzialy oraz bardzo wiele osób cywilnych) íqcznie 140 tysiecy obywateli polskich znalazío si$ na terenie W^gier. (Przekraczajqcych granic^ W^gier i rozbrojonych czlonków armii polskiej zgodnie z punktem 1 rozdzialu 1 zarzqdzenia H. M. 49 402/eln. 1. b. 1939. nie uwazano za jenców wojennych. Zgodnie z paragrafem 54 czqsc II Konwencji Genewskiej oraz atrykulem XLIII z roku 1913 nadajqcym moc ustawy 11 punktowi Il-go rozdzialu Konwencji Haskiej z roku 1907 rzqd posiadal prawo internowania osób wojskowych. Konwencja Haska nie zobowiqzywala do bezwarunkowego internowania osób wojskowych, a nawet po prostu upowazniala odpowiednie mocarstwa, aby osobom w randze oficera, na pewnych warunkach zapewniíy swobod§ poruszania si^). Dia oficerów i szeregowców armii polskiej chroniqcych si$ na terytorium W^gier, zgodnie z porozumieniem zawartym z przedstawicielami uchodzców planowano