Vas megye múltjából 1982 - Levéltári Évkönyv 2. (Szombathely, 1982)
Nádasdy Lajos: A falusi és mezővárosi kézműipar Vas megyében a 46-10. században
Лайош Надашди CEJlbCKAfl H rOPOßCKAfl KYCTAPHAfl nPOMblIUJlEHHOCTb BAIIICKOÍÍ OEJ1ACTM B XVI-XIX BEKAX B cTaTbe ny6jiMKyioTca o6o6meHHbie H o6inHpHbie MaTepwajibi o pa3BHTHn H nojioaíeHHH cejibCKOÍÍ H ropoACKOH uexcKOH KycTapHOÍí npOMbiiujieHHocTH BaincKoií oÖJiacTH B nepHOA nocne MoxaHeBCKOíí ÖHTBbi H no npeKpameHHs cymecTBOBaHHH uexoB. MccjieayeMbiH MaTepnaJi, H3-3a ero MHoacecrBa, noflpoÖHO 3Aecb HC nyÖJiHKyeTca. I~Io3TOMy ocoöoe BHHMaHHe yAejiaeTCH AByM o6o6m,eHHbiM oSnacrHbiM coo6meHHHHM, KOTOpbie 6buiH oÖHapy^eHbi B npouecce nccjieaoBaHHfl apxHBHbix MaTepnajioB. OAHO cooömeHHe OTHOCHTCH K 1762-My ro^y, a BTopoe K 1817-My roAy. npOTOKOji npoBepoHHOíi KOMHCCHH. cocTaBJieHHbiíí B 1762-OM roay o npoBe,neHHbix npoBepiíax, caejiaHHbix B pe3yjibTaTe npHKa3a KopojieBbi MapHH Tepe3HH, Mbi CMHTaeM HeoöxoziHMbiM noMecTHTb 3,aecb nojiHOCTbto B BeHrepCKOM nepeBoae (Taic K3K opHrHHaji 6biji Ha jiaTHHCKOM H3biKe), nocKOJibKy. npHHHMaa BO BHHMaHHe TeMy, coaep)KHT B ce6e TaKHe aaHHbie, KOTOpbie B CBOCM öojibuiHHCTBe jionojiHflioT n,a>Ke H rocy/iapcTBeHHbiH uexcKHfi KaTacTep! CooömeHHe 1817-ro roaa cpaBHHBaeTca c HHM. Ha ocHOBaHHH Hero ocTpo oöpncoBbiBajiocb HCTOpHHecKoe pa3BHTHe, nojiWKeHHe H cocToaHHe uexcKoíí KycTapHoii npOMbiujjieHHOCTH ceji H ropoflOB BamcKOH o6jiacTH c TOHKH 3peHHsi TaKoro nepHoaa, o KOTOPOM aa>Ke B rocyaapcTBeHHbix MaciuTaöax HMCIOTCH aoBOJibHO peaxne aaHHbie, nocKOJibKy OTHOCÍHUHCCH K 3TOH TeMe HccjieflOBaHHH e^Ba JIH 3aHHMajiHCb nojiojKeHHeM cejibCKofi uexcKoíí nycrapHOH npOMblHJJieHHOCTblO. Conscriptio Regnicolaris OT 1828-ro roAa, a 3aTeM nepenHCH 1857-ro n 1869-ro roaoB aaioT B03MO)KHblM C^eJiaTb HOBbte COnOCTaBJieHHH H CpaBHeHHH. B CBA3H C 3THM nOCTeneHHO BbipHcoBbiBaiOTCH npH3HaKH yna^Ka B oTae^bHbix oÖJiacTHx KycTapHoii npoMbiimieHHOCTH, npHHHHOíi KOTOpofi SB^suiacb Bee öojiee B03pacTaBiuaH KOHKypeHUHíi co CTopoHbi 3aBOACKofi npoMbiujJieHHOCTH. B OTHOUieHHH BaUICKOH OÖJiaCTH MOJKHO 3aMeTHTb, HTO CfOfla nepeCeJlHJlOCb MHO»cecTBo npoMbiiujieHHHKOB c 3anaaa, KOTOpbie npnHecjin c coöoií Gojiee BbicoKHe 3HaHHK npocbecCHH, BjinaHHe dpopMHpoBaHHS BKyca, öojiee BbicoKyio npaKTHKy no cpaBHeHHio c TeM, HTO MorjiH AocTHTHyTb OTaejibHbie orpacjiH KycTapHoii npoMbiujjieHHOCTH. npoH3ome^ oÖMeH onbiTa, H3MeHHJiHCb BKycbi, ycoBepmeHCTBOBanacb npoH3BOACTBeHHaíi npaKiHica, ocBOKHjiwcb 3HaHHH H cnocoöHOCTb TBOpKeCTBa. Lajos NADASDY Das Handwerk in den Dörfern und Marktflecken im Komitat Vas vom 16. bis 19. Jahrhundert Die Lage und Entwicklung des zünftigen Handwerkes in den Dörfern und Marktflecken des Komitats Vas von der Epoche nach der schweren Niederlage von den Türken bei Mohács (1526) bis zur Aufhebung der Zünfte, ist in zusammenfassenden Daten skizziert. Das aufgefundene Material kann schon wegen seinem grossen Umfang nicht in allen seinen Einzelheiten mitgeteilt werden. Besondere Aufmerksamkeit wurde jedoch zwei Generalberichten gewidmet, die Forschungen im Archiv ans Tageslicht brachten. Einer stammt aus 1762 und der andere aus 1817. Wir erachteten es für angebracht, das Untersuchungsprotokoll, das auf Lateinisch, auf Verordnung von Maria Theresia 1762 aufgenommen wurde, ins Ungarische übersetzt in Auszügen zu publizieren, da es so wichtige Daten enthält, die sogar das nationale Züniftekataster Ungarns ergänzen. Der Bericht aus dem Jahr 1817 konnte diesem gegenübergestellt und mit diesem verglichen werden. Daraus zeichnete sich die Entwicklung, der jeweilige Zustand des zünftigen Handwerks in den Dörfern und Marktflecken des historischen Komitats Vas klar hervor, und zwar in einer Epoche, für welche in Ungarn nur spärliche Daten vorliegen. Die Conscripto Regnicolaris im Jahr 1828 und 1857 und die Zusammenschreibungen im Jahr 1869 eröffnen Möglichkeiten zu weiteren Summierungen und Vergleichen. Es begannen sich Anzeichen des Niederganges auf einigen Gebieten des Handwerkes bemerkbar zu machen, was zum Teil der Konkurrenz durch die Produkte der immer energischer auftretenden Industrie zuzuschreiben war. Im Komitat Vas siedelten sich viele Handwerker aus dem Westen an, die reichere berufliche Kenntnisse, den Geschmadk ihrer Kunden formende Einflüsse, eine ausgereifte handwerkliche Übung und auch neue Handwerkszweige mitbrachten. Sie trugen zum Erfahrungsaustausch, zur Vervollkommnung des handwerklichen Könnens und zur Auffrischung der schöpferischen Kräfte bei. 114 СЕЛЬСКАЯ И ГОРОДСКАЯ КУСТАРНАЯ ПРОМЫШЛЕННОСТЬ ВАШСКОЙ ОБЛАСТИ В ХУ1-Х1Х ВЕКАХ В статье публикуются обобщенные и обширные материалы о развитии и положении сельской и городской цехской кустарной промышленности Вашской области в период после мохачевской битвы и до прекращения существования цехов. Исследуемый материал, из-за его множества, подробно здесь не публикуется. Поэтому особое внимание уделяется двум обобщенным областным сообщенниям, которые были обнаружены в процессе исследования архивных материалов. Одно сообщение относится к 1762-му году, а второе к 1817-му году. Протокол проверочной комиссии, составленный в 1762-ом году о проведенных проверках, сделанных в результате приказа королевы Марии Терезии, мы считаем необходимым поместить здесь полностью в венгерском переводе (так как оригинал был на латинском языке), поскольку, принимая во внимание тему, содержит в себе такие данные, которые в своем большинстве дополняют даже и государственный цехский катастер! Сообщение 1817-го года сравнивается с ним. На основании чего остро обрисовывалось историческое развитие, положение и состояние цехской кустарной промышленности сел и городов Вашской области с точки зрения такого периода, о котором даже в государственных масштабах имеются довольно редкие данные, поскольку относящиеся к этой теме исследования едва ли занимались положением сельской цехской кустарной промышленностью. Сопзспрцо Ке§тсо1апз от 1828-го года, а затем переписи 1857-го и 1869-го годов дают возможным сделать новые сопоставления и сравнения. В связи с этим постепенно вырисовываются признаки упадка в отдельных областях кустарной промышленности, причиной которой являлась все более возраставшая конкуренция со стороны заводской промышленности. В отношении Вашской области можно заметить, что сюда переселилось множество промышленников с запада, которые принесли с собой более высокие знания профессии, влияние формирования вкуса, более высокую практику по сравнению с тем, что могли достигнуть отдельные отрасли кустарной промышленности. Произошел обмен опыта, изменились вкусы, усовершенствовалась производственная практика, освежились знания и способность творчества.