Századok – 1945-1946

Tanulmányok - INOKAI TÓTH ZOLTÁN: Tuhutum és Gelou. Hagyomány és történeti hitelesség Anonymus művében 21

MELLÉKLET -III. XIV (XIII) H XIV (XIII) M 9. Huni super utres noctis in silentio *in Sicambria Danubium transeuntes... et Macrinus mortuus est, et Dotricus vulneratus, Hotoque exercitu Romanorum interempto ac fugato; Romanorum exercitus de Cezunmaur est dispersus. 8. [Macrinus] ex gratia etenim Romanorum . . . imperabat. Romani . . . Detricum de Verona . . . super se regem prefecerant. Quem petentes, ut Macrino subsidium importárét, il]о autem *animo gratanti annuente, egressus est cum exercitu Ytalico, Germanico ac aliis mixtis gentibus partis occidentis. Pervenit tandem in "Zazholm . . . ut tractarent cum Macrino consilium, utrum Hunos in eorum thabernaculis, in suo descensu, itransmeatido Danubium, vel in alio loco conpetenti invader« oporteret. 9. . . . Huni super utres noctis in silentio 4n Sicambria Danubium transeuntes, Macrini et Detrici exercitum, quem civitas Potentiana capere non poterat, *in campibc in tentoriis commorantem crudeliter trucidarunt . . . Videns autem Detricus tantam cedem accidisse de [sie] sui populi in prelio, post congressum altera die lfi

perrexit versus Tulnam civitatem. . . . Experientes igitur in prelio precesso animositatem Romanorum et armorum paraturam, resarcito exercitu sversus Tulnam civitatem, ubi se inimici eorum collegerant, Huni perrexerunt. "Contra quos Detricus cum Macrino in Cezumaur dicitur occur -risse, et 12

a mane usque ad nonam prelianteb' 'Romani sunt devicti. Ubi et Macrinus mortuus est et Detricus . . . vulneratus, Hotoque exercitu Romanorum interempto et la

fugato. 28. Dux ergo . . . exercitum cito congregavit 16

timens Vngaros et 1

0

auxilium ab amicis impe [t]ravit et omnibus coadunatis eis obviam venit. Illi autem interdum 13

prope Danubium pervenerunt et 8

in campo pulcherrimo 1

2

sumrno diluculoe pugnam inierunt. Fuit autem auxilium Domini cum Hungaris,/ a quorum faci( * dux sepedisetus 19

.se in jugam convertit. Persecuti suntque eum Hungari usque Danubium et ibi 15pre timoré 16

in Danubium se iactavit, in quo pre aquarum vehementia suffocatur. 23. Hungari . . . Zvataplug irruptione subita prope fluvium Racus iuxta Banhida, in quodam oppido, cuius interrupta adhuc eminent,a cum tota militia peremerunt. 26. Danubium in Pest et in portu Zub transierunt, ubi Castrum quoddam circa Danubium . . . expugnarunt. 9. noctis silentio super utres Huni Danubium in Sicambria transierunt . . . Occubuit quoque Macrinus ex Romano exercitu ipso die et quamplures principes Germanorum ... et quasi toto exercitu occidentis interempto ac fugato. 26. Egressi ergo 1*vexillis erectisb

. . . Danubium ... 2»1

8

transierunt, ubi Castrum quoddam circa Danubium, 8in quo erant milites Zvatapolug recollecti, qui fere 17

erepti per fugam, quando dominus ipsorum interierat, expugnarunt. An. 46. Arpad et omnes sui primates . . . egredientes de insula castra metati sunt ultra Surcusai 1usque ad fluvium Racus. Et . . . transierunt Danubium et portum, ubi transi tum fecerunt, 3portum Moger nominaverunt. . . Hetumoger. . . 4ibi Danubium transnavigeverunt.. *Transito Danubio castra metati sunt *iuxta Danubium usque ad Aquas Calidas Superiores. Et hoc audito ъomnes Romani per terram Pannonié habitantes w vitám fuga servaverunt. 1. 5rex Athila ... in terram Pannonié venit et fugatis Romanis regnum obtinuit et regalem sibi locum constituit iux[ta] Danubium super calidas aquas et omnia antiqua opera, que ibi invenerit, renovari precepit et circuitu muro fortissimo edificavit. 47. Arpad . . . egressus est . . . . ut subiugaret sibi terram Pannonié usque ad fluvium Droua, et prima die castra metatus est ''iuxta Danubium versus Centum Montes. 39. Dux autem Salanus 10

cum adiutorio Grecorum et Bulgarorum egressus de Tetei furiata mente . . . "contra ducem Arpad equitare cepit. Et dum uterque exercitus ad invicem propepernoctassent. . . .12Mane autem facto ante auroram utraque pars se ad bellum preparavit. [Árpád buzdító beszéde.] .. .statimque-Lelu filius Tosu cecinit et Bulsuu filius Bogar [sic] ll

elevato vexilld in prima acie contra Grecos pugnaturi ceperunt venire. Et commixta est utraque acies hostium ad bellum et ceperunt pugnare acriter inter se et, dum tatus exercitus diicis Arpad accessisset pugnaturus contra Grecos, "plurimi interficiebantur de Grecis et Bulgariis. Predictus vero dux Salanus, 17cum vidisset suos deficere in bello, fuga lapsus est et pro salute vite 18

Albam Bulgarie properavit. Greci vero et Bulgari timoré Hungarorum percussi . . . 19

fuga lapsi pro salute vite Thysciam pro parvo fluvio reputantes transnatare volebant, sed . . . "propter timorem Hungarorum 16

fere omnes in fluvio Thyseie mortui sunt . . . An. 41. [Léi, Bulcsu és Botond] transnavigaverunt Danubium nullo contradicente«' in illo loco, ubi fluvius Zoua descendit in Danubium et inde egressi 11contra Albam Bulgarie civitatem equitare ceperunt. Tunc dux Bulgarorum . . . cum magno exercitu contra eos pugnaturus 10

cum adiutorio Grecorum "accessit. 12Altera autem die ordinate sunt utreque acies 9 in campo wiuxta ripam Danubii. Statim Lelu filius Tosu l

i

elevato vexillo sui signi et Bulsuu filius Bogat tubas bellicas sonando pugnaturi accesserunt. Et commixta sunt per partes manus utriusque hostis et ceperunt pugnare inter se acriter et 17

intcrfecti sunt de Grecis et Bulgariis plurimi et quidam capti sunt ex eis. 17 Videns ergo dux Bulgarie sous deficere in bello, ia

fuga lapsus pro defensione vite 18Albam civitatem ingressus est. Megjegyzés. Az egyező motívumok elejére írt számjegyek egyik oszlopról a többire utalnak. A betűjegyek az itt található jegyzetekre vonatkoznak. a) Nyilván Aquincumra vonatkozik. Vö. An. 1 és 46. b) A vexillum (= zászló) szó a húntörténet elótti régi magyar krónikából való. Domanovszky: Kézai és a húnkrónika (Károlyi Emlékkönyv. Bp. 1933) 112—3. Vö. An. 39, 41, 45 és 48. c) et pugnaverunt in campo magno, quod est inter sicambriam et albam regalem ... Anonymi Descriptio Eur. Or. Ed. Górka 43. d) Thysciam transnataverunt in portu Ladeo nemine adversario ccntradicente. An. 20. e) XIV 135 summo itaque diluculo exierunt in hostes; 137 [Ladizlaus] sumpmo mane prope Danubium impetum super Cuncs fecit. f) Visszatérő motívum An. csataleirásaiban. g) V 137 Contrivitque Dominus Cunos ante faciem Hungarorum; XIV 125 Cum autem venissent ad conflictum, Bisseni fugierunt a facie Salomonis, sicut fluit cera a facie ignis. (Zsoltárok 67:2.) h) Vö. Iordanes: Gelica 39. ex utraque partes acies ordinatae. i ) К 11 inter utrosque exercitus a mane usque in noctem in campo Belvider praelium est commissuir.