Evangélikus kerületi főgymnasium, Selmecbánya, 1859
5 nae similem expertum est Gymnasium nostrum, verum brevi terrore in novam spem verso, rursum pristino numinibus propitiis, restitui videtur honon, Prima periódus, quam antiquam dixeris, complectitur annos CXXX; secunda, sivemedia LXXXIII; tertia recentior continet annos XCV; ultima denique, hoc novissimo decennio labitur. — Nos modo percursuri sumus tantum prima et media tempóra. Prima igitur aetas, a condito hoc Gymnasio ad calamitosa reipublicae sa- crae et scholasticae, quae sub Rectoratu Parschitii circa annum 1672 initium coepere, tempóra porrigitur. Aetatem hanc laeti ortus et felicis incrementi scho- lae dixeris. Ferdinandi certe I. Austriaci, conatus omnium patriae, sive veterem, sive novam religionis formulám pro bantuim civium animos sibi devinciendi; Maxi- miliani liberalior, nec ab evangel io aliena mens, ejitsque Studium singulare, rem metallicam et commoda urbiiim montanarum promovendi et augendi; Rudolphi, Matthiae et subsequentium Ferdinandorum, legibus pacis Viennensis etLincensis obstrictae voluntates aliquantulum adjuvabant, saltern impedire nequibant pro- gressus et augmenta rei Protestantium, quemadmodum in omni Hungária, qua- tenus sc. imperio memoratorum principum parebat, ita nominatim in urbe nostra. Schola nove erecta per senatum ex toto evangelicum, erat ordinata et dotata; leges quoque scholae et lectionum index ac series publica senatus auctoritate sta- tuebantur. Gymnasium itaque urbi et ecclesiae proprium in communi utriusque gremio eductum, altum, fotumque a suis regebatur, et decus civitatis non postre- mum constituebat. Tradebantur in eo humaniora, quae dicuntur, per docentes or- dinarios et studiosos maturiores classis primae: altioribus, utpote theologicis et philosopliicis docendis, operám impendebant Rectores. Institutio duabus linguis fiebat, teutonica utpote, et latina; nec ullum vestigium studii linguae liungaricae aut slavicae illo tempore in ludo nostro litterario reperias. Cujus quidem rei causa in aprico est. Civitas tota germanica, cives, et ii, qui metalla effodiunt, omnes ferme germani, potissimum saxones advenae fuerunt. Linguae in schola tantum tres colebantur: vernacula germanica et latina atque graeca veteres. Graecae quidem linguae Studium adeo sibi commendatum habebant nostrates, ut non modo Novum Testamentum graecum in prima classe diligenter legeretur, verum etiam graeci stili quaedam exercitia, soluta et ligata oratione instituerentur. Latina alioquin magno studio et fervore colebantur. Romanos scriptores, ut suapte intelligitur, illius temporis diligentissime interpretabantur, in his praecipue Ovidium, Virgi- lium, Terentium et epistolas Ciceronis. Grammaticae Philippi Melanchthonis, Janua Comenii, colloquia Helvici, logica BartholinietPohliilibri, manibus scholasticorum terebantur. Doctrinae autem religionis et ecclesiasticae maxima ratio habebatur, unde institutio, imo tota educatio scliolastica colorem traxit pium et reli- giosum. LTtraque Catechesis Lutheri et DietericiCatechetica, sedulo explicabantur. lnvigilabatur praesertim orthodoxiae lutheranae, cuius nostri adeo tenaces erant, ut Professor Ordinarius Georgius Szontagh, ob calvinismum, cujus accusabatur,
