Magyar Műemlékvédelem (Országos Műemléki Felügyelőség Kiadványai 14. Budapest, 2007)
SMOHAY ANDRÁS: Az egri líceum Maulbertsch freskói
circa thronum seu solium, pingendi sunt aliquot ex 24 senioribus prostratis aule thronum, al coronis depositis; in porte inferiori iridis intra thronum; scribenda sunt verba Apocalypseos Cap. IV. Sanctus, Sanctus. Sanctus. Dminius Deus omnipotens qui erat, qui est, et qui venturas est . B. Ad latus dextrum figuráé A. pingenda est visio 5. Joannis Apocalypseos Cap. XIV. vers. 4. scilicet: Möns, in quo stat Agnus, quem Virginum chorus circumdat: in monte, aus rectius (?), in nubibus inferioribus montem cingentibus, seribenda sunt verba: Hi sequintur Agnum, quocumque iêrit C. Ad latus sinistrum figuráé A, pingenda est Visio S. Joannis Apocalypseos Cap. VI. versu 9. scilicet: ara in nubibus, infra quam animae interfectorum; area inseribenda Verba: Propter verbum DEI, et propter testimonium quod habebant. Prima Visio A respondet Doctoribus, 2^ B. Virginibus, 3 M Martyribus tribus sedicet characteribus S. Joannis Evang. qui erat Doctor, Virgo, et Martyr . Infra has très figuras A, B, C, pingendus est S. Joannes on gloria nubibus infidens, # extensis manibus, quarum dextra # et oculis infiguram versus figurám A sit porrcila, sinistra versus lebetem (?), in A defixis nubibus pictum, in quo Martyrium obi bullientis subiêrat, pone pedes infidet Aquila, attribútum S. Joannis. Très Angeli laureolas déférentes pingendi sunt, medius intra figurám A, S. Joannem coronat laureula Doctorum. id est corona, ex lauri solys contexta: â dextris advolans Angelus infra figurám B, defert laureolam Virginum ex rosis albis, et Ulys compositam: â sinisteris infra figurám C seu Martyres ad volans Angelus defert laureolam Martvrum . seu coronam ex rosis rubris contextam. Infra S. Joannem très chori pingendi sunt; in medio chorus S.S. Doctorum, inter quos eminere debent: S. Paulus Apostolus, # quantuor [lapszélibejegyzés: + très Evangélistáé] Eulesiae Doctores, etc: Supra hune chorum Doctorum pingi dotul [lapszéli bejegyzés: Math. Marc, et ] Angelus volans versus S. Joannem, in manu dextra romum lauri [lapszéli bejegyzés: Lucas.] cum baeuis deferens, Signum Doctoris Ad latus dextrum infra figurám B, pingi debut chorus S.S. Virginum supra quod pingerbus Angelis versus S. Joannem volans defirars in inoau dextra lilium, Signum Virginis . Ad latus sinistrum intra Signum C. pingendas est chorus S.S. Martyrum, inter quos eminere debet S. Stephanus ,S. Laurentius et: Supra Martyres pingendus Angelus versus S. Joannem volans, et in manu dextra palmam deferens Signum Martyrum Atque hoc moto très laureole Doctoris , Virginis, et Martyris expressae habentur, et quidem in ipsa Apocalypsi S. Joannis designatae et vitae. Picturam hanc totam circumdant cancelli seu Galéria, in qua supra pilas ab Ara majore ubinque binas pingendi pingi pussend Studiosi, et Professores, et Studiosi quatuor facultam affectu devoto et oculis ata in S. Joannem elevatis, eundem Sanctum vénérantes supra primam pilam ad latus Epsitolae, seu dextram, pingi possent Professores, et studíosi aliquod S.Theologiae meri Eulesiastici. Supra feriam pilam ad latus Evangelis, seu sinistram, pingi possent eodem affectu Professores, et Studiosi facultatis Judicae in veste Ungarica eodem affectu S. Joannem vénérantes. In secunda pila labris Epistolae, seu dextri, pingi pusset facultas medica, seu Professores, et Studiosi medicináé meri semlares, dévoie S. Joannesm vénérantes. In secunda pila labris Evangelis seu sinistri pingi possent Professores et Studiosi Philosophi mixti ex clericis, et semlaribus, devoto affectu S. Joannem colentes. Haec pictura, út est nova in Compostione, et cogitatione, atque ob figuras Majestate plena, ita etiam foret fortastis sumptuosa Hinc minus sumptuosa revdi posset, si pors supra S. Joannem seu très figurae A, B, C, Apocalypticae omittorendur, et earum loco, ant nomen Jehova in Splendore radiorum, aut S.S.Tri - nitas pingeretur, manentibus caeteris omnibus supra descriptis. Notandum : Pictori indicandi praecipui Sancti, qui pieti defide rantur in singulis choris sanctorum; suilicet: Doctorum , Virgi num, et Martyrum . Eger, Heves Megyei Levéltár XII-3/f/7 (Fasc. Q. 16/a 2.) Eszterházy levele Maulbertsch-nak Anno 1791 Mense Marcio Die 1 la Item scriptum es Antonio Maulbertsch Pictori Viennensi Monsieur! Die Scitzen samt den Bemerkungen der in dem Erlauer Hoche Schulen Kapelle anzubringenden Mahlener habe ich jeher längst empfangen, um aber ein hinglängliches Urtheil stallen zu können darüber muß ich daß geben der Kapelle betrachten, und recht untersuchen, da ich also mit nächsten nacher Erlau zu können hoffe, je werde ich Ihnen damals meine Meinung eröfnen. Übringens begarre. Daro. Ergebener. Eger, Főegyházmegyei Levéltár, Protocollum Consistorii Episcopatis Agriensis Anni 1791, 199. JEGYZETEK 1 Ez a tanulmány a freskó restaurálása után a Kulturális Örökségvédelmi Hivatal Műemlékvédelmi Tudományos Intézetének megbízásából 2006-ban készült művészettörténeti dokumentáció kiegészítése. A munka elkészítéséhez nyújtott segítségért, hasznos szakmai tanácsért köszönetet mondok Haris Andreának, Kiss Péternek, Kovács Melindának, Lengyel Lászlónak, Löffler Erzsébetnek, Mózessy Gergelynek és Szilárdfy Zoltánnak. A német nyelvű levéltári adatok „desifrírozását", fordítását Czimbal Katalinnak, Pávó Évnak és Paulusz Stefánnak köszönöm. 2 Itt szeretnék tisztelettel fejet hajtani 2005 nyarán, a restaurálás kezdetén bekövetkezett tragédia áldozatai előtt. 3 A szerződés teljes szövegét lásd: SZMRECSÁNYI MIKLÓS: Eger művészetéről. Tanulmányok és jegyzetek a hazai barokk történetéhez. Budapest, 1937. 262-263. A kötetben a levéltári adatok Kapossy János és Révhelyi Elemér gondozásában jelentek meg. 4 A mennyezetkép első programjának szövegét ld. uo., 257-258. 5 SUGÁR ISTVÁN: AZ egri püspökök története. Budapest, 1984.438-440. 6 JÁVOR ANNA: Johann Lucas Kracker. Egy késő barokk festő Közép-Európában. Budapest, 2004. 143-148., Kat. 260. A Trentói zsinatról részletesebben: JÁVOR ANNA: ATridenti zsinat Johann Lucas Kracker és Joseph Zach freskója az egri líceumban. Művészettörténeti Értesítő, 42, 1993,3/4. 160-183. A zsinatot sokáig helytelenül Tridenti-ként használták, a helyes Trentói kifejezés a közelmúlt teológiai irodalmában már következetesen ebben a formában szerepel. A katolikus dogmatika lexikona. Szerk. Wolfgang Beinert. Budapest, 2004. 673. (Werner Löser). Helyes még a latin Tridentinum és németesen aTrienti zsinat kifejezés. Dr. Puskás Attila szóbeli közlése. 7 LENGYEL LÁSZLÓ: A barokk Eger és Heves megye. Budapest, 1993.14-15. 8 VOIT PÁL: AZ egri festészet barokkellenes törekvései. Az Egri Múzeum Évkönyve, 3. Eger, 1967. 169. 9 GARAS KLÁRA: Magyarországi festészet a XVIII. században. Budapest, 1955.97-98. 10 JÁVOR ANNA: Zirkler János Borromei Szent Károly-képeiről (1784,1791 ). Művészettörténeti Értesítő, 48,1999,1/4.165. 11 Eger, Heves Megyei Levéltár, 1949. sz. Eszterházy levélfogalmazványai 1780. március 28. - VOIT 1967. (8. jegyzetben i. m.) 169. 12 GARAS 1955. (9. jegyzetben i. m.) 86.