Balmes Jakab: A protestantismus és katholicismus vonatkozással az europai polgárisodásra. II. kötet - 29. évfolyam (Pest, Emich Gusztáv Magyar Akad. Nyomdász, 1866)
Ötvenhetedik fejezet
253 Mivel tagadkatlan az, hogy a pretestantismus a világnak egyetlen hitcikkelyt sem hirdetett, mely az emberi méltóságot túr, quod regnare facit hominem hypocritam propter peccata populi. Tollenda est igitur culpa, ut cesset a tyrannorum plaga. Suarez. (Disp. 13. De bello. Sect. 8. — Utrum seditio sit intrinsece mala. Seditio dicitur bellum commune inter eandem Républicain, quod geri potest, vel inter duas partes ejus, vel inter Principem et Eempublicam. Dico primo : Seditio inter duas partes Reipublicae semper est mala ex parte aggressoris ; ex parte vero defendentis per se justa est. Hoc secundum per se est notum. Primum ostenditur; quia nulla cernitur ibi legitima auctoritas ad indicendum bellum, haec enim residet in supremo Principe, ut vidimus sect. 2. Dices, interdum poterit Princeps eam auctoritatem concedere, si magna necessitas publica urgeat. At tunc jam non censetur aggredi pars Reipublicae, sed Princeps ipse, sicque nulla erit seditio, de qua loquimur. Sed, quid si illa Reipublicae pars sit vere offensa ab alia, neque possit per Principem jus suum obtinere ? Respondeo, non posse plus efficere, quam possit persona privata, ut ex superioribus constare facile est. Dico secundo : Bellum reipublicae contra Prircipem, etiamsi aggresi- vum, non intrinsece malum ; habere tamen debet conditiones justi alias belli, ut honestetur. Conclusio solum habet locum, quando Princeps est tyrannus ; quod duobus modis contingit, ut Cajet, not. 2. 2. q. 64. articulo primo ad tertium : primo si tyrannus sit quoad dominium, et potestatem : secundo solum quoad regimen. Quando priori modo accidit tyrannis, tota Kespulica et quodlibct ejus membrum jus habet contra illum ; unde quilibet potest se ac Rempublieam a tyrannide vindicare. Ratio est : quia tyrannus ille aggressor est, et inique bellum movet contra Rempublieam, et singula membra ; unde omnibus competit jus defensionis. Ita Cajetanus eo loco, sumi- que potest ex D. Thóm. in secundo, distinctione 41, quaestione secunda, articulo secundo. De posteriori tyranno idem docuit Joanh. Huss, imo de omni iniquo superiore ; quod damnatum est in Concilio Constant- Sessione 8. et 15. Unde certe veritas est, contra hujusmodi tyrannum nullam privatam personam, aut potestatem imperfectam posse juste movere bellum ag- gressivum, atque illud esset proprie seditio. Probatur, quoniam ille, ut supponitur, verus est Dominus : inferiores autem jus non habent indicendi bellum, sed defendendi se tantum ; quod non habet locum in hoc tyranno : namque ille non semper singulis facit injuriam, atque si invaderent, id solum possunt efficere, quod ad suam defensionem sufficeret. At vero tota Respublica posset bello insurgere contra ejusmodi tyrannum, neque tunc excitaretur proprie seditio (hoc siquidem nomen in malam partem sumi consuevit). Ratio est : quia tunc tota Respublica superior est Rege : nam, cum ipsa dederit illi potestatem, ea conditione dedisse censetur, ut politice, non
