Circulares litterae dioecesanae anno 1882 ad clerum archi-dioecesis strigoniensis a Joanne Cardinale Simor principe primate regni Hungariae et archi-episcopo dimissae
IV.
20 et probabiliter methodum institudiendi surdos a Monacho Petro Ponce inventam continet. Saeculo XVII. jam plures commemorantur, qui tam in Hispania, quam Anglia, Hollandia et Germania institutione surdo-mutorum occupabantur. Sed haec dura tantum initia erant. Anno 1700. prodiit Amstelodami tractatus sub titulo „Surdus loquens de loquela“ auctore celeberrimo Amman, in quo principia erudiendi surdos in proferendis vocibus articulatis jam adeo clare et dilucide proponuntur, ut is merito auctor huius methodi habeatur, quam subin in Germania Samuel Heinicke (nat. 10. Apr. 1729. f 30. Apr. 1790.) primum miles, subin ex instructore cantor Eppendorfensis, demum fundator et director instituti surdo-mutorum Lipsiensis, tam in praxi ut aiunt, quam editis operibus magis excoluit et illustravit. Statim initio suae activitatis vehementer aggressus est novam a sacerdote Gallo Carolo Michaele de ľ Epee inventam methodum, ope cuius surdo-muti non quidem ad usum liDguae, proferendasque voces articulatas, seu ad veri nominis loquelam instituuntur, verum quae in eo consistit, ut miseris his hominibus pro lingua digiti manusque substituantur, quibus diversa signa et gestus efformantes sonos articulatos quasi ad oculorum conspectum deducunt. Vir hic de sorte surdo-mutorum optime meritus a. 1712. natus est Versaliae in Gallia atque spretis omnibus commodis et privilegiis, quae sibi tum ratione ortus et familiae tum ratione status sacerdotalis obvenire poterant, omne tempus viresque suas unice operi charitatis Christianae erudiendi surdos illorumque institutionem omni meliori modo promovendi consecravit, atque huic proposito in extrema etiam, ad quam amore surdomutorum devenit, paupertate, et non obstante eo, quod a gubernio nullis, a privatis benefactoribus autem modicis tantum sublevaretur stipendiis, usque ad obitum fidelis semper permansit. Propriis expensis erexit Parisiis a. 1760. institutum, quod omnium primum est, in quo surdo-muti systematice et ex pofesso ut aiunt instituuntur, imo totius illorum educationis ratio et cura habetur. Viro hoc clarissimo, cuius memoria semper in benedictione erit, a. 1790. e vivis sublato, gubernium Gallicum anno mox insequenti institutum ab eodem erectum in suas curas recepit, et ampliavit. Systema Epéeianum mox propagabatur per plurima Europae regna, et adhuc auctore in vivis agente erigebantur instituta, ad exemplar Parisiensis Epéeiani instituti conformata, Vindobonae a. 1779., Pragae a. 1786, aliaque tam in Gallia, quam Anglia, America, insuper Hafniae, Halmiae et Petropoli in Russia. Vindobonae seriori aetate multum in propagando isthoc instituto excelluit sacerdos quidam nomine Storck, Romae vero sacerdos Silvestri. Ante aliquot decennia in Imperio Austro-Hungarico recessum est a systemate Epéeiano, atque Systema Heiniccii ubique in institutis surdomutorum adoptatum, cuius praestantia ex illo imprimis obtutu, quod pueri ad efformandas voces articulatas et proferendum veri nominis sermonem manuducantur, denegari nequit. Aevo nostro status istiusmodi institutorum jam sat florens dici potest. Nam anno 1865. in Prussia erant 25 instituta pro surdomutis, in reliqua Germania et Imperio Austro-Hungarico 44, in Gallia 317, in Italia 12, in Anglia 12, in Helvetia 6, in Belgio 7, in Dania 1, in Suecia 1, in America Septemtrionali 2. Non obstante tamen eo paucissimi sunt, qui ex surdomutis beneficii institutionis participes reddi queunt ob defectum institutorum et individuorum, in hoc genere institutionis versatorum. Huic malo, quod nullibi fors tantopere invaluit, quam in patria nostra, mederi intendit excelsum reg. Cult, et pubi. Institutionis Ministerium eo, quod tam Curatoribus
