Opinio Excelsae Regnicolaris-Deputationis motivis suffulta, pro pertractandis in consequentiam Articuli 67: 1790/1 elaboratis Systematicis Operatis Articulo 8. 1827. exmissae circa objecta Rei Literariae. / Posonii / in Typographia S. Ludovici Weber / 1831
De Scholis Grammaticis
31 8KDVIID ana, % Do Scholis G r a m m a t i c i s. C a p u t 1. % De Aorma Studiorum in Scholis grammaticis gener at im. . Ad Dcputationem literariam -anni 1791. concurrisse viros magnae dignitatis, summa ingenii acie, limatoque Judicio praeditos, tum omni Doctrinarum genere instructissimos tam certum est, quam positum etiam in propatulo, eos cum simul immenso Patriae amore flagrarent, tota virium contentione eo collaborasse, ut Rem literariam et Studia bonarum Artium in Regno hoc ad summum usque apicem eveherent. At magni et praecellentes viri, magnitudinis suae mensura, ipsas adeo teneras adolescentum mentes mensi, non amplius meminerunt, se plerasque earum disciplinarum , maturiore jam et adulta aetate condidicisse, quas ipsi Grammatices aut Humaniorum Literarum Studiosis, magno sane numero ingeri cupiverunt. Evenit exinde, quadriennii insuper Grammatices curriculo ad triennium restricto, accedenteque Linguae hungaricae studio, ut Juventus nostra sub tantó Studiorum pondere fatiscere ac pene succumbere debeat. Experientia quoque testatum facit, Adolescentes hac aetate Scholis egressos, ac non raro Eminentiae calculo quoque insignitos , vix aliquid necessariarum Cognitionum ad decurrendum Reipublioae stadium adferre, et paucos illos quos non incultos, et Respublicae olim administrandae idoneos notare licet, plerumque tales esse, apud quos praecellentiorem mentis aciem, sollicita insuper domestica Institutio amplius adhuc exacuit, omnique possibili modo adjuvare pergit. At vero quia omnibus mediocris etiam ingenii aut qui domestica institutione succollari nequeunt, apertum ad scientias aditum servare, unaque et intendere oporteret , ut Lingua patria tam ad Regulas exacta , quam sermone communis cunctis reddatur, sequentia, normam generalem coordinandis Scholis Grammaticis et Humanioribus datura stabilire visum est. 1- mo Ut mediis non magna adeo reportandae Doctrinae jactura oportunis, sors discentium allevietur. 2- do Ut suavibus incitamentis, patria Juventus ad ea quae Scholarum Gymnasialium praecipuum efficiunt scopum , rite ediscenda pertrahatur. 3- tio Ut de oportunis pro hoc scholarum genere, ac domestica etiam quorundam Institutione docentibus provideatur. 4- to Ut lingua patria disciplinis curriculi hujus literarii oportune innectatur, taliterque amplius adhuc provehatur. His conformiter, proponitur: §. 58. Postquam adolescentes e Scholis vernaculis ad latinas gradum faciunt, pleniorem deposcunt Institutionem; tum quia jam sunt aetate ad discendum paulo habiliore, tum quia ad fines plerumque altiores destinantur. Duae quoad proximum §-phum reflexiones locum sibi vendicant, et quidem prima intuitu illius praecepti: ut Institutiones doctrinae Christianae eo sermone adornentur, qui loco quovis est familiarior; altera, ut earum praeter dies festos et Dominicos una insuper quot hebdomadis die, ratio habeatur. Provocat primam Consideratio illa, praecipuis iisque effieacissimis linguam patriam communem omnibus reddendam vehiculis adnumerari posse, si idioma hungarum instrumento docendarum aliarum etiam nonnullarum disciplinarum in Scholis latinis subserviverit, atque hoc modo assiduitate exercitii, amplius et amplius adolescentibus familiare evaserit. Consideratione hac ad singula disciplinarum genera applicari coepta, primo
