Opinio Excelsae Regnicolaris-Deputationis motivis suffulta, pro pertractandis in consequentiam Articuli 67: 1790/1 elaboratis Systematicis Operatis Articulo 8. 1827. exmissae circa objecta Rei Literariae. / Posonii / in Typographia S. Ludovici Weber / 1831
De Fundis Institutorum Literariorum
I 17 rí i 1828. ad 12,447. florenos 50. xr. tertiam partem activorum Capitalium superantes excreverunt, ut adeo si liaec debita, ut Justitiae ratio postulat, medio exscindendorum Capitalium anticipantibus fundis bonificanda forent, successu temporis subsistente participantium numero, residuas etiam duas tertias Capitalium consumi necesse sit. Quorum in defectu non suppetet aliud, quam ut vel pensiones sistantur, vel carum praestandarum onus, cum fundus Studiorum in praesentibus suis adjunctis ei ferendo haud sit, respectivis illius Religionis Communitatibus quibus idmodi docentes Servitia praestiterunt imponatur, aut si id obtineri nequiret, ad fundum studiorum viribus ejusdem praeviae restauratis, una cum Capitalibus didactralibus transderivetur. §. 20. Uxoribus viduis, si in matrimonio unum adminus, annum exegerunt, generarim competet tertia illius stipendii pars, quod vir muneri immortuus habuit; aut illius quo fruebatur maritus, dum ad Pensionis statum fuit positus. Cum per solutiones has, aliasque fundi studiorum Erogationes, non opitulante eo, quod Sua Majestas Sacratissima sapientissimas ordinationes Consilio Locumtenentiali Regio in administratione Bonorum et dispensatione Aerarii normam praebentes edere dignata sit, quod addicta fundo studiorum munificentia Divae Mariae Theresiae Dominia et Capitalia amplos omnino annue fructus redderent, quodque expensae ejusdem, omnibus abolitae Societatis Jesu membris pensionem inde participantibus jam exstinctis, ac 17. Gymnasiis institutorum Religiosorum Ordinum provisioni resignatis imminutae fuerint, tamen annuae ejusdem perceptiones notabili erogationum Summa superarentur, ut adeo restantiam ejus passivam ad unum fere Milionem excrevisse in comperto sit, tali vero ratione per decursum unius alteriusve decenii Institutis literariis extrema immineat perplexitas, operae profecto pretium erit, ad hanc antevertendam imprimis in Causas labefactarum dicti fundi virium sollicite inquirere, tum eidem oportunis succurrere remediis. Quod Causas attinet, hae partim extraordinariae fuerunt, reditibus notabilem falcidiam inferentes, partim ordinariae , Erogationes annuas majorem in modum adtollentes. Extraordinariis adntimorandae sunt vel maxime, Systematis devalvatorii in universam rem pecuniariam sequelae, quibus non potuit non etiam graviter affici fundus studiorum, siquidem nullum ei fuerit medium, illas seu a Bonis, seu summis foenori locatis, proprietatemque suam constituentibus amoliendi. Accesserunt vicissitudine temporum iterata, legalia quidem, non minus gravia attamen insurrectionum, subsidiorum et honorariorum onera, Dominiis fundi iucumbentia, partemque haud contemnendam redituum sibi vendicantia. Denique benignae dispositioni regiae, ut universae aedes Scholarum illarum, quae dehinc per restitutos cum onere docendi religiosos Ordines providendae erunt, in statu bono et omnimode instructae his resignentur, nonnisi majoris summae impendio morem geri potuisse nemo inficiabitur. Inter ordinarias rccensi possunt: a-) Quod receptis a Jesuitis 29 Gymnasiis partim majoribus, minoribus partim, et Academiis, 38 nova usque annum 1793. accesserint, ex quibus utut 17. restitutis Ordinibus religiosis concredita fuerint, quia nihilominus parte ab altera Ordini Scholarum Piarum nec non Franciscanorum, titulo dotationis annua subsidia addicta fuerunt, per hanc resignationem exiguum quid fundo studiorum in parsimoniam cessit. b. j Quod Cathedrae penes Academias multiplicatae fuerint. c. ) Quod complures nationales scholae adhuc ex hoc fundo provideri debeant. d. ) Quod prout jam intuitu Bonorum fundi Universitatis adnotatum fuit, administratio domestica Bonorum, jam vel ob multitudinem et diversitatem eam administrantium, difficultatemque inspectionis et regiminis minus fructuosa,meliorationesque in singulis oeconomiae ramis inducere haud admittens, partem neutiquam exilem provenientis aeris parati, et eorum quae in aes mutari possent productorum absumat, elementaribusque fatis intervenientibus, vix si non totum quod producit, restaurandis unice impendat viribus. e. ) Quod honoraria, solutiones remunerationes et pensiones talium etiam Individuorum et officiorum quae ad Dicasteria Regia constituuntur, tn rem litorariam Op. Literar, 5
