Antall József szerk.: Népi gyógyítás Magyarországon / Orvostörténeti Közlemények – Supplementum 11-12. (Budapest, 1979)
TANULMÁNYOK - Kelemen András: A sámánisztikus tevékenység kórlélektani vizsgálata
Kelemen A.: A sámánisztikus tevékenység kórlélektani vizsgálata 87 Sam an faaliye tinin psikopatolojik arast ir malar i hak kind a bir özet Macarlarin inançlan arasinda bir eski ve Altay materyellerine uygun bir gurubu vardir. Bu hem eski dünya görüçüne ve hem de eski geleneklere yayilmiçtir. Altaylx kam' larin ve Macar táltos'' larin ayni rolüydü. Bundán ötede hiristiyan dini çeklinde de devam eden eski faaliyetler bugün de yaçamakta halottlátó („ruhlari gören") diÿe adlandirilan Samanlar bütün Macar dil alanina yayilmiçtir. Yazili kaynaklarin içleniçi, onlarin ve §u „ruhgörenlerin" antropolojik, sosyolojik ve psikolojik-psikiyatrik incelenmesi bizi bu sorunun çözümüne daha da yaklaçtirir: Bugünkü teknik uygarħk koçullan arasinda ortaya çikan modern dü§ünü için çok çaçirtici elemanlari içine alan inánç sistemi acaba bir tinsel sarsintilann nedeni olan hastahkla açiklanabilir mi? Epilepsi, ansefalit, çizofreni, oligofreni, psikopati ve histeri'-nin çimdiye kadar bilinen teorileri, hallüsinogen materyellerin Saman ekstazindaki rolü ve çeçitli beyinsel olmayan hastaliklarin akli sarsintilarm nedeni etkisi hakkmda söz ediyorum. Ayni zamanda Saman kiçiliginin ve bunun ortaya çikiçinin kiçisel ve gurup psikolojisi bakimindan taslagma da deginiyorum. Öte yandan arkaik toplum düçünüç biçimi, dünya görüçünün niteligi, Samanlann rolünün kuruluçunda gurubun kendisinden beklediklerinin önemi üzerinde özellikle durmak önemlidir. Su sonuca vanyorum ki, $amanizm — içinde her ne kadar açik patolojik elemanlar varsa da, psikopatolojik olmayan bir kurulustur; Saman has a degildir, hatta iyileçmiç bir insandir — hem de öyle bir insan ki, erginlik çaginda tinsel sarsintilar içinde iken toplumun yardimiyle vücudunun ve ruhunun enerji toplumuna ĥakim olmuç ve toplumun ruhsal yöneticisi haline gelmiçtir. Felsefenin temel sorunlan yönündeki düçünceleri patolojik bir görüntü degil. Cuvaç Gennadiy Aygi veya vogul Yuvan $estalov gibi Macarlann ünlü sanatçilarxndan bunu görmekteyiz. Sanatçilar, Macarlar indinde, daima mahir usta insanlardan fazla deger taçir, özellikle en iyi yazar ve ozanlar. BilinçŲ (mesela ozan Ady), yada bilinçsiz (mesela ozan Csokonai, Petőfi) onlardan gurubun bekledigi yolu iplemiçler ve anilan, yaçamlari bir eski saman örnegine göre kurulmustur. A. KELEMEN, Dr. med. psychiatrist, chief medical officer Budapest, Lévaÿ u. 9/b. Hungary, H-1022
