Bakos Katalin - Manicka Anna szerk.: Párbeszéd fekete-fehérben, Lengyel és magyar grafika 1918–1939 (MNG, Warszawa–Budapest, 2009)
II. HÁROM SZÓLAMBAN A LENGYEL ÉS MAGYAR MŰVÉSZETRŐL, MŰVÉSZETTÖRTÉNETRŐL ÉS TÖRTÉNELEMRŐL - Lidia Klein: Lovagi és keresztény arculat... Lengyel-magyar művészeti kapcsolatok a két világháború közötti időszakban
tematycznie zdominowana przez rozmaite sceny religijne, natomiast formalnie przez inspiracje ludowością i folklorem. Wydaje się, ze w przypadku Drugiej Międzynarodowej Wystawy Drzeworytów teza o powszechnym zwrocie w stronę wątków ludowych i religijnych zdominowała wybór prac. Sztuka węgierska czasów dwudziestolecia nie daje się przecież sprowadzić do nurtu „tradycjonalistycznego", a tym samym wybrane przez twórców wystawy przykłady wydają się reprezentatywne nie tyle dla sztuki węgierskiej w ogóle, ile dla tezy organizatorów, którą mają udowadniać. James Clifford, jeden z najistotniejszych dla współczesnego muzealnictwa antropologów twierdzi, że „kolekcje, a w szczególności muzea, stwarzają złudzenie adekwatnego przedstawienia świata, najpierw wyrywając przedmioty z ich szczególnego kontekstu (czy to kulturowego, historycznego, czy intersubiektywnego) i każąc im reprezentować abstrakcyjne całości" 5 . Całości te zawsze są wynikiem subiektywnego wyboru tych, którzy je tworzą i decyzji podyktowanych często względami innymi niż czysto artystyczne. Motywacje i cele, a także konwencjonalność tych wyborów, pozostają jednak ukryte w taki sposób, że odbiorcy wystawy mają poczucie jej reprezentatywności, obiektywności i adekwatności, legitymizowanej naukowym autorytetem badacza, który dokonał zestawienia. Choć Clifford w swoich pracach koncentruje się na kolekcjach etnograficznych, ten sam mechanizm możemy zaobserwować w ekspozycjach sztuki. Druga Międzynarodowa Wystawa Drzeworytów wydaje się świetnym przykładem wystawy, która udając przezroczystość i obiektywność, jest uwikłaną ideologicznie konstrukcją. Zjawisko to stanie się jeszcze bardziej widoczne w wystawach dotyczących wyłącznie sztuki węgierskiej. Marginalizacja wątków charakterystyczna jest zarówno dla twórców wystaw, jak i krytyków. W opisie Wystawy sztuki węgierskiej w warszawskiej Zachęcie z 1927 roku, autor rozpoczyna swoją recenzję od zachwytów nad studium do Chrystusa przed Piłatem autorstwa historycznego malarza Mihálya Lieba Munkácsyego, konkluduje natomiast zdaniem, iż „Węgry także wiedzą, co to jest postęp w Sztuce, czyli tzw. prądy najnowsze, zwane czasem Futuryzmem, gdzie indziej Modernizmem lub jeszcze ładniej: Kubizmem, w czem różnica jest przeważnie w nazwie", zastrzegając jednocześnie że „przy wpatrywaniu się w te rzeczy zaleca się ostrożność" 6 . Pomijanie, lekceważenie lub ironiczne komentowanie zjawisk awangardowych w sztuce węgierskiej, przy jednoczesnym podkreślaniu znaczenia tematyki religijnej i ludowej, jest silnie uwarunkowane względami politycznymi i stanowi element prowadzonej w tym czasie polityki kulturalnej. Polska prasa artystyczna dwudziestolecia dostarcza wiele artykułów, które jasno pokazują kształtowanie obrazu sztuki węgierskiej tego czasu w uzależnieniu od celów politycznych. W reportażu z Wystawy Węgierskiej w Krakowskim Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych z 1939 roku (prezentowanej również w warszawskiej „Zachęcie") możemy przeczytać, że „otwarcie wystawy przypadło w momencie historycznym, gdy uzyskaliśmy wspólną granicę z Węgrami, która w ciągu tysiąclecia naszego sąsiedzkiego pożycia w Węgrami nigdy nas nie dzieliła" 7 . Inni recenzenci podobnie skupiają swoją uwagę na współnotowości sztuki węgierskiej i polskiej, na przykład zwracając szczególną uwagę na obraz Aby-Nováka, „przedstawiający epizody z dziejów przyjaźni polsko-węgierskiej w jej rozwoju historycznym 8 . Wątek przyjaźni między dwoma narodami jest głównym problemem wystawy także dla Stefanii Podhorskiej-Okołów, w której recenzji dla „Przeglądu polsko-węgierskiego" czytamy, że dominującym wrażeniem, jakie wywołała wystawa, była „bliskość tej sztuki z naszą". Dalej autorka wskazuje Edmund Barttomiejczyk, Śmigus-dyngus / Húsvéti locsolkodás i Easter Holiday, 1938, 11/59
