Bakos Katalin - Manicka Anna szerk.: Párbeszéd fekete-fehérben, Lengyel és magyar grafika 1918–1939 (MNG, Warszawa–Budapest, 2009)

I. PÁRBESZÉD FEKETE-FEHÉRBEN - Bakos Katalin, Anna Manicka: Valami történik közöttünk. Szubjektív előszó a Párbeszéd fekete-fehérben. Lengyel és magyar grafika

(1541-1699) zostaty również podzielone na trzy części. Nie wszyscy jednak wiedzą, że zaborcami terenów polskich w latach 1795-1918 byty Austria, Rosja i Prusy. Również historia Uktadu Warszawskiego łączy nasze losy. Jego negatywnego znaczenia nie trzeba nikomu tłumaczyć, gdyż właśnie to porozumienie polityczno-wojskowe zezwoliło w roku 1955 na obecność radzieckich wojsk w regionie Europy Środkowej i Wschodniej. Współcześnie jednak myśl współdziałania niezależnych państw Europy Wschodniej, wyzwolonych spod supremacji Związku Radzieckiego, łączy się z cyklem organizowanych na Węgrzech spotkań, z Konferencją Wyszehradzką. AM: No więc z historii w szkole pamiętam, że pochodzący rodem z Węgier Stefan Batory (1533-1586) był jednym z najwybitniejszych polskich królów elekcyjnych. Pamiętam, że nigdy nie nauczył się polskiego i porozumiewał się z poddanymi po łacinie. Walczył z Rosją i odzyskał dla Polski Inflanty, co skutecznie zahamowało rosyjskie apetyty i ambicje w tym rejonie. Jest też taki obraz Matejki Batory pod Pskowem, Batory ich tam chyba oblegał, Rosjan znaczy, bo Matejko malował „ku pokrzepieniu serc", więc to musieli być Rosjanie. KB: Poszerzam grono wspólnych bohaterów. Sama brałam udział w zorganizowanym pod nazwą „Wyprawa Sobieskiego" międzynarodowym spływie wioślarskim po Dunaju z Ostrzyhomia na południe. Nie wszyscy uczestnicy wiedzieli, że czcili w ten sposób pamięć Jana III Sobieskiego, króla Polski, który wyzwolił Ostrzyhom z niewoli tureckiej. Wszyscy natomiast znają bohatera wspólnej historii Polski i Węgier, „ojczulka Bema", czyli generała Józefa Bema, który stał na czele węgierskiej armii siedmiogrodzkiej w czasach powstania narodowego w latach 1848-1849. AM: „Ku pokrzepieniu serc" malowali i pisali polscy pisarze i artyści w czasie zaborów. Przez 123 lata Polska była podzielona między trzech sąsiadów: Rosję, Austrię i Prusy. W ogóle nie było Polski na mapie. Żeby podnieść morale, dodać otuchy i pokrzepić w ciężkiej doli, Henryk Sienkiewicz napisał Trylogię opiewającą dzieje polskiej szlachty w XVII wieku, kiedy jeszcze Polska była potęgą. A Matejko, oprócz wielu innych, namalował taki Hołd Pruski, jak to Krzyżak składa przysięgę na wierność polskiemu królowi, Zygmuntowi III Staremu. KB: Przełomy polskiej historii poznałam dopiero jako osoba dorosła i to nie za sprawą klasyków, lecz za pośrednictwem współczesnej sztuki filmowej i literatury: poprzez dzieła Andrzeja Wajdy i węgierskiego pisarza Györgya Spiró - wybitnego znawcy kultury polskiej. Podobnie do polskich sztuk plastycznych węgierskie malarstwo historyczne XIX wieku również chętnie czerpało tematy z okresów uznawanych za przykładne i bohaterskie: z czasów wojen przeciwko podbojom Imperium osmańskiego oraz walk o niepodległość toczonych z absolutyzmem Habsburgów, obecnych w naszej historii przez cały XVII i XVIII wiek. Jako wzór ku pokrzepieniu serc obrazowano wiek XV, czasy wielkiego renesansowego władcy króla Macieja, kiedy to Węgry były mocarstwem o znaczeniu europejskim. Mam pewne podejrzenia, że postać Macieja w historii Polski i Czech pojawia się w zupełnie innym charakterze. AM: A potem cała moja wiedza na temat Węgier pochodzi z literatury pięknej, pamiętam Petofiego, odpowiednik naszego Mickiewicza, on zdaje się zginął jako adiutant naszego generała Bema... Co jeszcze? Czytałam jakieś powieści Jokaia, to jest chyba jakiś taki nasz Prus, co? I jeszcze była taka lektura szkolna, Chłopcy z Placu Broni, był tam taki chłopiec Nemeczek, który stanął w obronie swojej drużyny i swojego Placu... Wiesz, mój syn to teraz czyta... KB: Również postaci Sandora Petőfiego i Móra Jókaia łączą się z okresem reform oraz walkami o wolność w 1848 roku. Podczas zgromadzeń narodowych w latach 30. i 40. XIX wieku pojawiły się najważniejsze propozycje reform politycznych i gospodarczych, które dotyczyły mieszczaństwa oraz uzyskania większych swobód w ramach monarchii habsburskiej. Jednak w wyniku oporu wiedeńskiego dworu nie mogły zostać zrealizowane. Pod wpływem przetaczającej się w roku 1848 przez całą Europę fali rewolucji, za pośrednictwem petycji skierowanej do cesarza oraz demonstracji wymuszono możliwość ustanowienia niezależnego rządu węgierskiego, wyzwolenie chłopów i zniesienie cenzury, na co Austria odpowiedziała atakiem zbrojnym. Węgierscy powstańcy czuli, że cała Europa ich obserwuje: między innymi Mickiewicz i Heine pisali o nich