Notitia hungáriae novae historico geographica (Budapest, 2011)

Matthias Belius: Comitatus Arvensis

78

COMITATUS ARVENSIS PARS GENERALIS

hodie Emeri- cus Zichy.

Proventus

Arvensium

modici:

vivunt non raro, pane aliunde importato: reditus, ex re pecuaria, nulli:

pauci ex silvis:

non plane nulli ex cotibus:

casei pretium tenue:

Comitatus fere totus in arcis est ditione:

dominationis eius administrator hodiernus.

de Budethin et Jeszenkze, Supremus item Comes Arvensis, creatus est. Fato suo, anno MDCCXXI. functus, Comiti Emerico Zichy de Vásonykő, locum fecit, dignatione ea, a Carolo VI. honestato. Praeest hodieque rebus. Feliciter! Vicariam, post Supremum Comitem, potestatem habet Vice-Comes, non secus, quam id dictum alibi est. Idem et de Tabula Iudiciaria, et huius Consessoribus, Iudicibus Nobilium, atque magistratibus aliis tenendum. Insignia Comitatus, in galea quidem, leonem erectum, eundemque coronatum, et bifurca ludentem cauda, referunt; scutum, stantem intra duas arbores, ursum, quem auctor Cerographiaex EIungaricae,k) agnellum facit, geminas inter palmas, pacificum. Scuti apicem, casside et corona illustrem, leo medius coronatus, tenet. Nos, icona, ex sigillo depromtam, in fronte commentationis huius, more nostro, exstare voluimus.*

§.XI.

Cognitis incolis, et horum magistratibus, superest, ut, quemadmodum regionis se proventus habeant, recognoscamus. Modicii ii sunt, et vix sustentandae regioni, nedum lucro faciendo pares. Tametsi enim, Inferior Processus, fertilitate valet, circa Alsó et Felső- Kubin, atque horum vicinia, fertque, nullum non, frumenti genus, sic satis benigne; tamen, ea est incolarum, tum multitudo, tum pauperies, [p. 36.] ut raro annonam habeat, vertenti anno suffecturam. Itaque, importato aliunde pane, vivant, necesse est: in primis Superioris Processus incolae, quorum messes, subinde corrumpi frigoribus, supra questi fuimus. Pecus, praeterea, Arvense, ad nundinas propellitur nunquam: quia, et tenue est natura, neque pinguioribus macellis aptum. Posset, silvarum reditus locupletare, colonum, nisi et hae, ab herili penderent arbitrio. Tantum enim licet deiicere rustico, quantum ei indulgetur, a rerum procuratoribus. Plane demum materiam, prouti est, aut in asseres findunt, ridicasque, aut trabibus, in rates compaginatis, secundo amne Arva, in Vdgum, et per huius profluentem, in Danubium devehunt. Est non nihil lucelli, his, qui sunt ad rem adtenti, ex cotium fissura, et lapidis caesi, de quo supra meminimus, mercatu. Nam, et his vicini indigent; ad quos ideo, pro anni tempestate, nunc amnis beneficio auferuntur, nunc trahis, cum sunt altae solidaeque nives. Ex caseo vix quidquam Arvensibus reditus est, quam quod familiae, quomodocunque alendae, sufficit.2 Quod eius Neosolium defertur, famam non meretur. Ceteroquin, Arvensis Comitatus fere omnis, arcis, quae eius caput est, ditione continetur. Pertinuit ea, ultimo, quod dictum est saepius, ad Thurzones. quorum ante hoc seculum, stirpe mascula emortua in potestatem sexus feminei heredum venit, ad- ministraturque iam a Comite Georgio Erdődi, Camerae Hungaricae praeside, et Coronae duumviro. Quod ab arcis iu[p. 37.]ribus est residuum, et vix, ac ne vix quidem tricesimam Comitatus partem absolvit, viri id nobiles, eo cum onere, obtinent, ut tributorum partem decimam octavam, bona eorum cogantur pendere. Sed de his satis; iam porro pergendum.

k'J Pag. 131. ubi, et icona, inciso expressam aere, videas, num. III.

1 corr. ex Cereographia 2 corr. ex sufficiunt

In manuscripto frustra imaginem insignium quaesiveris. In tomis autem typis publicatis (Bél i 735—174g(?) I-IV.) icones insignium comitatensium aeri incisae in frontibus descriptionum, sicuti Belius scribit, positae sunt: et satis constat Belium etiam insignia Arvensia ibidem fuisse positurum, nisi morte esset praeventus.