Somogyi Múzeumok Közleményei 7. (1985)

Géger Melinda: Vaszary János 1896-1907 között alkotott művei a Somogyi Képtárban

172 CÉGÉR MELINDA идей. Они определяли и духовные аспекты буржуазного образа жизни. Говоря же в целом о творчестве Васари, его сдержанность сделала художника мастером элегантных форм, либерализм которого являлся наследием гуманистических идей XIX века. В Венгрии на рубеже столетия этот абстрактный идеал красоты был достаточен для выражения нового бурLa vivoverko de János Vaszary, naskita en Kaposvár, estas plenumita en la komencaj jardekoj de la 20-a jarcento, en la kirliĝanta, akuŝoplena periodo de la pikturo en Hungario. Vaszary estis la formokrea majstro de la secesiaj artoj en Hungario. Inter 1900 kaj 1910 li kiel junulo debutis en gravaj eksterlandaj ekspozicioj — ĉefe Haj secesiaj teksaĵplanoj, industriartaj verkoj kaj murtapiŝoj rikoltis grandan sukceson ekzemple en Parizo (1900), Torino (1902) kaj Milano (1906). En Hungario per sia pentroarto li aliĝis inter la unuaj al la aplikantoj de la rezultoj de la modernaj okcidentaj artoj fine de la 19-a jarcento — sen perdi sian speciale hungarkarakteran sentemon. Preskaú paralele estas observeblaj en lia laboro la stilmarkoj impresionismaj, postimpresionismaj, ekspresionismaj, eĉ kelkfoje kubismaj. Nia studo okupiĝas pri la frua periodo de la vivoverko, pri la postimpresionisma, poste pri la impresionisma epoko de la Vaszary-verkaro — unuavice laŭ la verkoj posedataj de la Pinakoteko de Somogy. Pro iliaj laŭtemaj karakterizaĵoj ni nomas ilin serio de grandburĝaj bildoj. Tiel ni disapartigas ilin disde la realismeskaj kamparanaj ĝenroj, kiujn la artisto pentris samtempe, paralele kun la grandburĝaj bildoj. Laŭ la analizoj povas evidentiĝi, ke Vaszary pli intense interesiĝas pri tiu lasta, „burĝa" temaro — lia inklino ekestis sur la bazo de la moderna burĝa vidmaniero de la 20-a jarcento. En la jardekoj ĉirkaŭ la jarcentŝanĝo disvastiĝis pli large en Hungario la sentema, ekscitita kaj sensaca kulturo de la urbanismo. La rezultojn de tiu nova, burĝa naturpercepto utiligis la pentristoj — inter ili ankaű Vaszary — reprezentantaj la progreseman hungaran intelektularon, kaj dume ankaű la ekzemploj жуазного самосознания, но недостаточен для того, чтобы привлечь внимание к опасности приближающейся мировой войны. И анализируемый период 1900—1907 годов отражает эту двойственность, откровенность чрезвычайно талантливого и добронамеренного жудожника во все более нестабильном мире. de la francaj impresionismo kaj naturalismo influis ilian artismon. En la arto Vaszary tiun fruan, junaĝan secesian-simbolisman bildkreadon, ekestintan surbaze de la burĝa mondkoncepto, ekde la 1900-aj jaroj definitive ŝanĝas materialisma perceptomaniero bazita sur iuspeca sensivo. Li ha vis ankaŭ pli frue verkoj n faritajn laŭ simila percepto, sed tiujn li pentris paralele kun siaj simbolismaj bildoj aludantaj pri malrektaj, kaŝitaj kontaktoj. Poste jam la tutan vivoverkon baze influas tiu materiisma sentemo. Gia ĉafa karakterizaĵo estas iuspeca intensega jesado de la vivo — tio estas kunligebla kun la etmetiista-kamparana deveno de Vaszary. Malracia penetra elemento de tiu ĉi avida vivoĝojo estas la magia materialismo, la adorado de la naturo kaj materio devenantaj el la nova impresionisma kaj naturalisma naturkoncepto. Cirkaŭ 1905 Vaszary ha vis iniciatojn en la direkto de la formomodelado de ekspresionismo — kiel logika daŭrigo de la antaŭa periodo. Tiam liajn bildojn plenigas intensa flirtado kaj eksplodema energio. Dum vojaĝo tra Hispanio lian atenton altiris la komuna efiko de la koloroj, linioj kaj edroj. La malgrandaj skizoj faritaj dum la studvojaĝo, kaj ankaŭ la toloj pentritaj post la hejmenveno, kelkfoje memorigas ankaŭ pri la bildoj de Goya. Tarnen, spite al ĉio ĉi fine Vaszary en 1907 restas firme ĉe la pli piaca kaj varia impresionismo anstataŭ la formado per ekspresivaj fortoj. Ties kaŭzo estas lia beleco-idealo bazita sur la liberalismo. Li neniam povis liberiĝi disde sia formoklasicismo, lia troa ligiĝo al la sensuala bela vidaĵo ĉiam baris lin entrepreni persiste la subjektivecon de la esprimo kaj la konsekvence disharmoniajn formojn. Tiel li en 1907 jam evidente haltis en la malkovro de la aŭdacaj, novaj vojoj de la pentroarto de la 20-a jarcento. MELINDA GEGER: LA VERKOJ DE JÁNOS VASZARY, KREITAJ INTER 1896—1907, EN LA PINAKOTEKO DE SOMOGY