Waldstein, Francis – Kitabiel, Paul: DESCRIPTIONES ET ICONES PLANTARUM RARARIORUM HUNGARIAE VOL. 1. (1800)

/ XXI craflara induciint cruíiam , ut tandem hujua gravitaté mótus éarum impediatur. Alibi hujus indolis aquae receptacula fibi formánt lapidea ; alibi, quod in Nagy-Hontenfi őr Scepufienfi provincia videre eít, venas fuas fibi ipfis obftruunt, atque gravitaté urgente alias aperiunt. Imo colles őr montes etiam reperias íimili ratione ex aquis prognatos (a)' 5) Aquae falfae , in quibus nimirum fal quispiam praedominatur ita, ut fapore facile percipiatur , pro hujus varietate variae, non paucae reperiuntur in Hungaria. MURIATICAE, falem communem feu culinarem vehent'es , ad Sóvár in Comitatu Sárofienfi őr in pluribus locis Marmatiae aut fodinis falis inhaerent, aut forma fcaturiginum prorumpunt. Nec alibi defunt: nam in Arvenfi Comitatu rivus Szlániczá e fcaturiginibus falfis primam originem ducit (b); őr in Liptovienfi ad Hibbe fimilis occurrit aqua (c). In diftrictu Muro-dravano Comitatus Szaladieníis ipfi exploravimus fontem fale hoc divitem. ALKALINAE, Sodá fcilicet impraegnatae, omnium copiofiífimae funt: tota enim planities inferior, qua parte inde a finiítra ripa Danubii usque ad montes latiílime patet, plurimis ftagnis paludibusque, dictum falem gerentibus confita eft. In fuperiore autem planitie fere tantum ad Banfalu őr Illmicz in Comitatu Mofonienfi prope Peifonem tales aquae reperiuntur. Sunt etiam aquae, quae falem mirabilem feu fulphatem fodee fovent, pariter in ftagna őr paludes collectae ; fed, quod memorabile eft, inter dextram Danubii ripam Őr montes mediterraneos disperfae : quamquam enim fal ifte, őr culinaris, non defit etiam aquis alkalinis 3 ipfe tamen in hac planitiei majoris parte domiiiatur; inter vineas quippe budenfes cum parciore fale amaro ; ad Sár-Kerefztur, Aba, in praedio Szent-Iván, ad Albam Regiam, aliisque in locis Comitatus Albenfis cum pauca Soda aquis ineít. AQUAE NITROSAE, quas nitrates calcis aut magnefiae inhabitant, per totain planitiem majoréin in puteis haud infrequentes funt ; őr budenfes etiam nitratem potaífae continent (d). AMARAE aquae, quibus fal amarus feu fulphas magneíiae ineít, Strigonii, Budié, inter vineas budenfes őr in pago Budaörs reperiuntur. ALUMINOSAE ad veterem officinám aluminis infra Párád pone Matrae montes; ad Erdö-Bénye in promontorio Telkebanyenfi (e); ad Sárifáp in Comitatu Strigonienfi ^ f) praefto funt. VITRIOLICAE, vitriolum fcilicet feu fulphatem unius alteriusve metalli continentes, in metallorum fodinis potiífimum occurrunt: quo pertinent praefertim aquie fic dictae ccementitiae Szomolnokienfes őr vallis dominorum, fulphate cupri fcetae. In fodinis Lithanthracum ad Vaífas, pagum Comitatus Baranyenfis, colligitur aqua vitáolum ferri fovens, őr fiinilis ad Rónyam in Comitatu Neogradieníi fcaturit, quíe forma balnei multis malis medetur. e) SAU A. Inter Salia, quae ad indolem phyficam Hungáriáé pernofcendam prsecipue per(a) Wernherus de admir. Hung, aquis, in Belii fcriptor. rer. hung. III. p 319. (b) Neu, Ung. Magaz. I. 297. (c) L. 1. c. 230. Cd) Oefterreicher Analys. aqu. bud. p. 226—227.; (0 Ant, Szirmay. 1. c, 127. (O Oefterreicher. 1. c. 254. f