Majorossy Judit: Egy történelmi gyilkosság margójára. Merániai Gertrúd emlékezete, 1213 - 2013. Tanulmánykötet - A Ferenczy Múzeum kiadványai, A. sorozat: Monográfiák 2. (Szentendre, 2014)
V. Függelék
Merániai Gertrúd a latin nyelvű forrásokban (összeállította: Körmendi Tamás) perpetuaque ac memorabili nota se cum familia sigillavit [...] Aiunt enim Andreám peregre dudum profecturum, ut regno bene prospiceret, Bancbanum nobili Borúm genere natum, spectatae fidelitatis ac sapientiae virum universae Ungariae praefecisse, regiam gubernandi delegasse potestatem, commisisse illius fidei reginam, liberos et fortunas. In primisque admonuisse, ut juste administraret, nulli iniuriam fieri pateretur, cum finitimis pacem aeque servaret: item otium et honestatem commendavit. Bancbanus traditam regni summam forti animo accepit, ratus maximam sibi ostentandae virtutis ac fidei occasionem obtigisse.Ecce ex Alamannia Gertrudis reginae frater advenit, ut sororem viri absentiam aegre ferentem consolaretur, subsedit dies aliquot apud eam et variis mulierem illecebris oblectavit, faciebat id non immerito, quandoquidem indulgentissimam sibi semper fuisse noverat. Cum regina dies ac noctes Bancbani uxor versebatur, mulier spactatae pulchritudinis ac venustatis eximiae, quam incredibilis pudicitia nimium exornabat: huius consuetudine Gertrudis admodum delectari solita. Repente matronae amor incessit, ac eius multo magis pudore, quam forma pellectus usque adeo perbrevi exarsit, ut effectim illam depereriret. Regina intellecto fratris ardore prae temeraria quadam commiseratione, quae foemineo plurimum inest ingenio, ei nimium indulsit. Utrunque non solum in colloquium accersi iubet, sed ad convivium saepius invitat, cedit saepe colloquentibus, et quamcunque sub aliquo praetextu honestatis potest, patrandae Veneris occasionem impartitur. Demum ubi constantissimum foeminae pudorem haudquaquam labefactari sensit, in abdito eam cubiculo introducto fratre reliquit, ubi tandem illa violatae pudicitiae iacturam fecit. Subticuit misella facinus, et ad virum reversa, quum prolis curandae gratia ab eo amplecteretur: „Quam infelix” inquit „nunc mulierem amplexaris, uxoremne an olidam meretriculam? Nempe si uxorem, profecto deciperis, sin foedam meretriculam, in primis ipse prospicito, an te coinquinatissimo scorto incaestare contendas. Violatus, Bancbane, tuus thorus est, et quam reginae uxorem commisisti, prophano lenocinio fratri violandam illa commisit. Hoc meo coprore, quamvis animus insons, me tamen nunc, nunc exue, quod alieno potius, quam meo scelere incaestatum est. Proinde ne animi corporisque mei inexpiabilis homicida esse videar, neve tua dignitas hac turpitudine polluatur, extemplo Bancbane, quaeso, me interfice, ut violatum pudicitiae numen ulciscare.” Succensus his maritus dissimulato dolore uxorem consolatur lachrymantem, ac ultro iugulum porrigentem amplexus osculatur, exorat ob coniugalem amorem, quem non eius culpa, sed aliena libido laeserat, subticeat communem turpitudinem, a qua se gravissimo, quum tempus dabitur, exemplo, utrumque vindicaturum pollicetur. Sedato mulieris animo dissimulatum furorem suum domitare non potuit. Insequenti die reginam cum paucis adit, stricto, quam sub toga gesserat, gladio haudquaquam talla opinantem aggreditur, ac lethali vulnere confodit. Mox cruento ense prodit in publicum axclamans legitimo se furore Gertrudim interfecisse, quum uxorem nefando lenocinio fratri impurissimo violandam illa dederit. Quin et ingenue in medio tumultu profiteretur, se nulla supplicia deprecaturum, sed postero se die recta cum paucis optimatibus Constantinopolim ad Andreám iturum, ultroque ibi laesae maiestatis iudicium subiturum. His dictus tumultus ipse desedit, ac is accpetis quibusdam comitibus e proceribus Constantinopolim continuatis itineribus pervenit. Invenit ibi regem, qui nondum Europa solverat. Ante conspectum eius ubi venit „Adest, rex” inquit „gubernator regni tui, quem nefarium fortasse alii parricidam iudicarint. Bancbanus iustitia tua fretus patrato facinore non fuga impunitatem, sed recto confugio aequissimi tribunalis iudicium quaerens ad te venit, ut si iure succubuerit, praesentaneum graveque supplicium expendat. Neque alium sibi iudicem postulat, nisi quem laeserit, et qui potius actor et ultor quam iudex esse deberet. Sed hanc inauditam rei audaciam inaudita sui principis iustitia praebuit. Gertrudis, cui uxorem ancillae loco commiseram, intemperantissimo fratri violandam tradidit. Ego legitimi furoris ac turpitudinis impatiens, quam morti minime praeferendam documento tuo didiceram, insidiosam dominam interfeci. Hic est, rex, iustae necis gladius tuae coniugis cruore foedatus: proinde si peccavi, ut intolerabili me turpitudine liberarem, eodem me repente gladio confice, sed si id iure factum censes, memorabili apud omnes gentes me sententia nunc absolve, ne fristra iustitia fretus huc accessisse videar.” Tanta reum constantia rex audivit, ut vultum et animum ne minimum quidem immutasse dicatur. Ad haec „Fiducia in me tua, Bancbane” inquit „sat de te bene sperare iubet. Si res ita est, ut ais, in regnum mox redito, delegatum munus pro solita fide gerito, et quoniam sanctam hanc expeditionem nullo capitali iudicio interpellari fas est, quum rediero in Ungariam te iudicabo.” His dictis hominem dimisit, ipse traiciendas copias in Asiam curavit [...] Andreas autem cum Ungaricis legionibus in Pannoniam relatus, ut eorum annales referunt, Stephani prothomartyris et divae Margaretae caput, item Thomae 289
