Agria 40. (Az Egri Múzeum Évkönyve - Annales Musei Agriensis, 2004)

Tadeusz Burzyński: Hagyomány és változás. A falu művészeti öröksége a San-medencében, Délkelet-Lengyelországban

Tadeusz Burzynski Tradycja i zmiana. Dziedzictwo artystyczne wsi w dorzeczu Sanu w poludniowo-wschodniej Polsce. Temat niniejszego opracowania ma na celu przedstawienie procesów zanikania i przemiany tradycyjnej kultury i sztuki ludowej wsi terenów w dorzeczu średniego biegu Sanu, które w literaturze etnograficznej określane są mianem Pogranicza Nadsańskiego. Dziedzictwo kulturowe tych terenów zostało ukształtowane w wyniku oddziaływania różnorakich warunków geograficznoprzyrodniczych, osadniczych, historycznych, etniczno-etnograficznych i wyznaniowych. Od dziesiątków lat kultura i sztuka ludowa ulega procesom zanikania i transformacji, co wiąże się z zachodzącymi w Polsce przemianami społecznogospodarczymi, politycznymi i kulturowymi, wpływającymi na dezintegrację systemu dawnych wzorów i wartości typowych dla środowisk wiejskich. Zarzucane są tradycyjne sposoby gospodarowania, zanika budownictwo i architektura ludowa, z użycia wychodzą dawne sprzęty i narzędzia rolniczohodowlane, domowe, ginie rzemiosło wiejskie, zanika tradycyjna sztuka ludowa i rękodzieło artystyczne. W niniejszym opracowaniu autor omawia w kolejności różne uwarunkowania rzutujące na charakter kulturowy regionu, zarys badań etnograficznych nad jego kulturą ludową, stan zachowania poszczególnych jej dziedzin, program ochrony jej dziedzictwa oraz konkretne działania podejmowane przez Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej w Przemyślu na rzecz ochrony ginących zawodów wiejskich i twórczości ludowej wsi przemyskich. Podejmowane są działania mające na celu dokumentowanie wszelkich przejawów aktywności twórczej w zakresie sztuki ludowej i rzemiosła wiejskiego, prowadzony jest nadzór merytoryczny ze strony specjalistów, prezentuje się i promuje dorobek tych dziedzin poprzez pokazy, wystawy, spotkania z twórcami, w radiu, telewizji, prasie i fachowych wydawnictwach, zapewnia się pomoc finansową, typuje się twórców do różnego typu nagród i na przeglądy twórczości ludowej, itp. Wiele zadań w tej sferze zrealizowano w ramach programu pt. „Ochrona Ginących Zawodów", które zainicjowało Ministerstwo Kultury w 1994 roku. 439