Kitaibel Paulo - Tomtsányi Adamo: Dissertatio de terrae motu in genere ac in specie Mórensi anno 1810 die 14. januarii orto (Budae, 1814)
Sectio I. De causa terrae motus in genere, ac in specie de causa motus Albensis
Cem montis Csóka ex longinquo casu intuerentur, arbores ejus in utramque partem nutare, ac vel- ut contrario quodam coeli turbine in dextram, et sinistram sterni, non absque admiratione, rei adhuc ignari. clare viderant, firmo adhuc ipsi fundo insistentes. Successiveque tantum, summa tamen celeritate, viciniora primum loca in eandem sortem venire, ac demum se ipsos eodem motu corripi observarunt. Frustra igitur fulmineam celeritatem terrae motui adstruunt electricitatis sectatores • quae visa, et audita sunt a plurimis, non rudibus solum, sed et eruditis contrarium ostendunt. 97. Sunt quidem nonnulli , qui lentiorem hanc terrae motus propagationem , a diversis obstaculis, torrentem fluidi electrici in sua via tardantibus , repetendum existimant. At vero quis credat torrentem Mórensem, si quis fuisäet, per terram, perennibus tunc pluviis madentem, difficiliorem ad nos transitum habuisse, quam e nube in terram per aera habere soleat, cum aqua sit ejus torrentis propagator, aver autem ad gentem non conductorum referatur. Idem de motu Ulissi- ponensi intelligendum venit. Frustra etiam ad strata terrae electricitatem non conducentia recurrant adversarii. Haec enim torrentem electricum tunc solum sistere, ac ab uberiore propagatione impedire possent, si eadem, partem quampiam telluris undique circumdarent. Per circuitum enim eum non impediri, in confesso est. 2do Admissis etiam stratis ejusmodi, quis demonstrabit, ea a superficie terrae hac, per totam ejus profunditatem usque ad oppositam globi nostri faciem pertingere. 3tio Sed his etiam datis, quis ignorat, per obstacula isolantia fluidi electrici motum interrumpi quidem posse , nequaquam autem sensibiliter tardiorem reddi. Exempla torrentis elecffici e la» gena 89
