Sobieski emlékkönyv. Sobieski III. János lengyel király halálának 300. évfordulója alkalmából rendezett konferencia anyaga - Komárom-Esztergom Megyei Önkormányzat Levéltára Évkönyvei 5. (Esztergom, 1999)
György Székely: Węgrzy i Polacy pod wspólnym berlem (unia personalna, plany wspólnej elekcji)
handel bogacił także miasto Gdańsk, gdzie już w latach 1370—79 powstał ośrodek handlowy i towarzyski: dwór króla Artusa. Ruda żelazna z Węgier przez Morze Wschodnie przepływała do Anglii w latach 1381 i 1383. W pierwszych latach XV wieku drogę tam prowadzącą wskazuje informacja, że w magazynach Gdańska przechowywano 400 ton węgierskiej rudy, zaś w magazynach Torunia - ponad 12 ton. Ludwik Węgierski upatrzył sobie także na centrum handlowe Lwów; w 1372 r. zapewnił wyłączność na lwowskim rynku polskim i węgierskim kupcom, wykluczając stamtąd kupców czeskich, morawskich, śląskich i pruskich. Gotów był więc nawet narazić na szwank interesy krajów połączonych umową wyszegradzką i raczej dbał o interesy krajów połączonych unią personalną. W 1380 r. Ludwik Węgierski ogłosił Lwów ośrodkiem przywozu i wywozu towarów z Rusi i na Ruś, bowiem stamtąd poprzez Podole i Kamieniec Podolski prowadziła droga na Ruś. Ruch handlowy ściągnął do Lwowa Ormian. Kazimierz Wielki w 1344 i w 1356 r., a Ludwik Węgierski w 1379 r. nadał przywileje osiedlonym we Lwowie Ormianom. Miasta znajdujące się na uczęszczanych i dobrze utrzymanych szlakach w sposób naturalny stawały się miejscem spotkań w 1439 r. król węgierski Albert, polski Władysław oraz książę Kazimierz spotkali się na granicy polsko-węgierskiej pomiędzy Bieczem a Bardiowem. Stałe interesy stanowiły motywację, by do poselstwa węgierskiego, jadącego z zaproszeniem do Władysława, dołączyły się delegacje mieszczan z Bardiowa, Lewoczy (Lőcse), Preszowa (Eperjes) i Koszyc (Kassa). W 1440 r. György Thurzó z Lewoczy był dłużnikiem mieszczanina wrocławskiego. We wrocławskich rozrachunkach handlowych w tym samym roku widnieje informacja o pieprzu zakupionym w Budzie; sukno i gronostaje sprzedawano na Węgrzech, zaś miedź stamtąd sprowadzano. Henrik Monch, właściciel mennicy w Budzie w tym samym roku stawił się przed radą miejską Krakowa. Od 1443 r. polscy malarze pracowali w Koszycach. W ramach państwa stanowego pewne elementy państwa prawa pojawiają się właśnie w związku z prawami mieszczan. Król węgierski Władysław I w 1444 r. wysłał do rady miejskiej Stołecznego Białogrodu (Székesfehérvár) reskrypt w sprawie rozstrzygnięcia przypadku prawnego. Wychodzi w nim z tej zasady prawa rzymskiego, według której każdemu należy oddać to, co mu się należy (unicuiąue, quod suum est, iustitia semper reddi iubeł). Można sądzić, że w ramach polityki rządzonej często przypadkiem, który mógł wynikać z braku potomka, kolei zamążpójścia córek królewskich, gwałtownych śmierci władców podczas licznych wypraw wojennych, faktami bardziej trwałymi są wspólne interesy, których istnienie odkryło najprędzej chyba właśnie mieszczaństwo, zaś zrozumienie ich stało się częścią ducha obywatelskiego. Taka świadomość mieszczan Tarnowa ukształtowała się poprzez dziesięciolecia wpólnych władców i kontaktów sąsiedzkich. Dzięki tej świadomości rada miejska Tarnowa (mayster civiwn de Tharnow cum consulibus) w 1463 r. zwróciwszy się w konkretnej sprawie do rady Bardiowa, mogła sformułować godne uwagi wnioski: odmienność praw i zwyczajów, nieznajomość języka innego narodu mogą być przezwyciężone drogą wspólnej chęci pomocy (Disparitas lingwagiorum et genera nationum iustitiam impedire non debent,... rogitamus, uti nostros vicinos gratissimos, velitis cooperari iustitie... secundum ilłius provincie consvetudinem). Szczęśliwie dla obu narodów, proces uobywatelniania oraz żywa tradycja kontaktów między miastami uzupełniła dla potomnych mentalność o prowieniencji feudalnej.
