Sobieski emlékkönyv. Sobieski III. János lengyel király halálának 300. évfordulója alkalmából rendezett konferencia anyaga - Komárom-Esztergom Megyei Önkormányzat Levéltára Évkönyvei 5. (Esztergom, 1999)
Béla Pálmány: Murzyn zrobił swoje - Murzyn może odejść! Zapomniane zakończenie triumfalnej wyprawy wojennej - droga Sobieskiego z Ostrzyhomia do Krakowa
Béla Pálmány: Murzyn zrobił swoje - Murzyn może odejść! Zapomniane zakończenie triumfalnej wyprawy wojennej - droga Sobieskiego z Ostrzyhomia do Krakowa Wspominając decydującą dla losu Wiednia i Węgier wyprawę wojenną, która utrzymywała w gorączce całą chrześcijańską Europę Zachodnią doszliśmy do 27 października, to jest dnia zajęcia Ostrzyhomia (Esztergom). Natomiast wydarzenia ostatnich dwóch miesięcy tego roku dziś już zapadły w niepamięć, choć miały jeszcze wówczas miejsce ważne wydarzenia polityczne, które gruntownie zmieniły stosunki pomiędzy Sobieskim a Thökölyim oraz został odbity z rąk tureckich ważny ze strategicznego punktu widzenia zamek. 1. Kraj rozdarty na cztery części Zamek ostrzyhomski znalazł się w tych latach na potrójnej granicy rozdartego na cztery części kraju. Stąd, na zachód od Garam poprzez Kraj Zadunajski oraz kilka zachodnich komitatów Górnej Prowincji, zwanych też Dolnymi Węgrami, rozciągała się część kraju, należąca do cesarza i króla Leopolda I, częściowo odebrana i tymczasowo zajęta przez Turków, zmierzających ku Wiedniowi. Na południe od Dunaju ludność znajdowała się pod panowaniem sułtana Mohameda IV i jego paszów. Na wschód od Garam i Wagu, w Górnych Węgrzech w latach 1678-82 pełną władzę sprawował wódz kuruców Imre Thököly. Wreszcie daleko, za przełęczą Királyhágó znajdowało się płacące Turcji lenno, przeto poddane jej z dyplomatycznego i wojskowego punktu widzenia, lecz zachowujące wewnętrzną autonomię Księstwo Siedmiogrodu, na czele którego stał Mihály Apafi, nie tracący nadziei na lepszy dla narodu węgierskiego obrót wydarzeń. Po upadku Nowych Zamków (Érsekújvár) w 1663 r. komitat Ostrzyhom (Esztergom) znalazł się całkowicie pod panowaniem tureckim, arcybiskupstwo utraciło swoje prawa feudalne, dzielone dotychczas ze spahisami, i jedynie franciszkanie mogli dalej służyć katolickiemu chłopstwu. Sąsiedni komitat Pest-Pilis-Solt stał się częścią wilajetu paszy budańskiego. Zwierzchnikiem bejów i agów pomniejszych części prowincji (sandżak) przynależnych do Budy, a także Szegedu i Szolnoku, był dywan paszy w Budzie, zwanej po turecku Budin, sławnego w całym państwie osmańskim zamku na brzegu Dunaju. Oficerowie sułtana dawali baczenie na stan znajdujących się w ich posiadaniu warownych zamków Budy, Pestu, Vácu, Wyszegradu, Zsámbéku, Szolnoku, Csongrádu, Szentmiklós oraz zamków granicznych w Szegedzie, Kalocsy i Baji. Jeśli chodzi o komitat Nógrád, znajdował się tu od dwudziestu lat najważniejszy odcinek węgierskiej granicznej linii obrony miast kruszcowych. Skutkiem utraty Nowych Zamków w listopadzie 1663 r. były też wielkie straty wśród załóg twierdz granicznych cesarza i króla Leopolda. Warownego, lecz podpupadłego zamku Nógrád przez 27 dni
