Bél Mátyás: Heves megye ismertetése 1730–1735 - A Heves Megyei Levéltár forráskiadványai 8. (Eger, 2001)

ÁLTALÁNOS RÉSZ - I. szakasz Természetrajz - A vármegye fekvéséről, természeti adottságairól

Kolbaszszék desertum sui nominis intrat et postquam id superaverat recta inter Kakat atque Kartzag-Új-Szállásum situ priori versus Beretyonem meat, atque aquae post restagnantis accessibus ita increscit, ut quanto magis procedit, fiat latior et postremum diffusi stagni similis evadat, neque emin tenet alveum, sed late diffunditur cum illis, quas obvius ex Beretyone repererat, agit aquas, refunditque postea in fluvium. Itaque piscibus scatet diversis quia piscosa flumina inter se jungit et defluens est, quando abundat, secus in ramos abit et in paludes foedas desinit, interdum aestate penitus exarescit. Sed donee tumescit, vitiat non campos modo, sed et colles vineasque.] 3. Beretyoni assidet Tur oppidum, indeque lento alveo et restagnascente progressum in praedio Turto excipit Chrysius. [Beretyó pari meatu ex agro Cumano hue allatus infra vicum Csudaballya provinciáé nostrae accedit, ejusdemque partem exilem alveo stringens allicit Túr oppidum et deinde infra vicum Túrtó in Chrysim exonerat aquas. Est autem ubique stagnans et trahit aquas vaste dilatis ripis, per quas copiosa piscatio est et non plane nullae margarithae.] 4. Chrysius a Turtó comitatui nostro accedens eundem a Békesiensi et Csongradiensi dirimit. Humectat autem ex parte nostra primo praedia Turtó, Mesterháza, Tatári et Gyiger, indeque ad Gyalu viculum perveniens properat obliquo flexu ad praedium Sancti Stephani, quod ex altera parte objectum habet Kun Szent Márton, inde irrigato alio Szelevény infra Csépa pagum curialem et praedium Ellész in Tibiscum se praecipitat. Piscosissimi sunt omnes, luciisque et carpionibus in primis Chrysius foecundus et gratus. [Chrysius, quum ter geminis ejus nominis, Nigro, Albo et Veloci amnibus e Békesiensi comitatu confluat hicce totus volvitur et partem provinciáé nostrae a Békesiensi alveo interfluente diseriminat. Primus quem disjungit locus est pagus desertus Turtó, deinde pares subeunt vicissitudines Mesterháza, Tatari et Gyikér, tum viculus exilis Gyalu, ultra hos desertum Sancti Stephani contra vicum liberum Kun Szent Mártony, haec enim prorsus vicinus alluit et postea rursus ad praedium Szelevény nomine in partem nostram regreditur, atque ubi terrenum Csepae pagi prius praeterfluxit, ad Tibisci connubia properat, eidemque contra Csongradum jungitur. Tota ea regione, qua terras arabiles stringit, modestus est vadusque ejus jucundi alvei, sed cum imbribus copiosis augetur, usque adeo solitus insurgere, ut eum rippa non capiat. Piscibus et cancris affluit, quibus et optimus sapor et solidiores carnes sunt. [Fluvii citra Tibiscum Hactenus de fluviis regionis trans Tibiscum sequuntur, qui citra sunt et omnes a septemtrione ex montibus in campos et meridiem versus Tibiscum decurrunt.] Quintus comitatus amnis vocatur Zagyva. [Horum omnium haud postremus, tametsi finitimus est fluvius Zagyva. Is enim Hevesiensem regiunculam a Pestiensi dirimit.] Is a tergo montis Matrae supra vicum Nádújfalu exili fonté emissus varios rivulos e radicibus ejusdem montis colligit, atque pererrata valle eleganti e regione vicorum Mindszent, Szuha, Maczanka, Batony, primo vicum Tar alluit, deinde flexus in meridiem segregate comitatu Neogradiensi ad Pestiensem dirimendum 40