Rosenauer Károly: A Beszterczebányai Á. H. Ev. Gymnasium története. Besztercebánya 1876.

A beszterczebányai ev. gymnasium mint egyházi intézet 1678-tól a legújabb időkig.

112 mely az egyházközség által elfogadtatván kinyomatott, s 1792 Szept. 1-én életbe léptettetett. Czime ez: „Ratio institutionum scholae Neosoliensis Aug. conf. addictorum ab an. 1792, 1 Szept, ') — E dolgozat, mely itt vonal alatt 1) Typis Joannis Josephi Tumler." — E tanrend igy hangzik: „Quam hic adumbr.it.im exhibeinus Scholae nostrae rationem, ex ejus hactenus miseranda conditione — et consilio nostro parum liberó, sed fere ex loci adjunctis nato — indicari petimus. Quae hactenus facies scholae nostrae füerit, invidiae plénum esset commemorare: hoc dixisse unum sufficiat: Septem docentes fuisse, quorum quatuor eadem prima omnium elementa traderent liberis diversi sexus et nationis; reliqui tres usque ad philosophiam inclusive — pro arbitratu singuli suo — aut quae usus superiorum saeculorum docuit. — Civium nostrorum Aug. Confessionis, quorum beneficio schola haec hactenus stetit, frequens numerus, institutum tale expetit, unde liberi sui, cuicunque se tradituri essent arti, necessaria et utilia vitae et artis efferrent adminicula. Natio duplex, germanica et slavica rationem sui haberi postulat. Frequentia populi evangelici hujus, vicinorumque Comitatuum, eorumque numerosa Nobilitas limites institutionum prorogare prope flagitat. Quare institutionum nostrarum rationem ita adornare cupimus, ut I. Futuri opifices, oeconomi, mercatores — probabili earum rerum cognitione apud nos imbui possint, quibus dexteritas in artibus excitetur, acuatur, et quam utilissima reddatur. Huc autem maximé pertinere videntur sequentia. 1. Religionis et officiorum talis cognitio, quae non in memoria desideat; sed animum pervadat, totumque occupet. 2. Cognitio sui ipsius, suarumque cum animi, tum corporis virium, nec non earum conservandi, augendi, utendi ratio et exercitium. 3. História naturalis et quaedam ex physica, quae cum vita doniestica et artibus sunt in nexu strictiori. 3. Históriáé, praecipue patriae notitia cum geograpbia. 5. Arithmeticae et geometriae nec non mechanicae principia. 6. Linguarum vernacularum, germanicae puta et slavicae, nec non hungaricae institutio. 7. Dexteritas in componendis epistolis, libellis supplicibus, syngraphis, apochis, pactis, etc. nec non in iudiciis accuratis, in vita communi obviis ferendis. II. Cum hac institutione communis utilitatis, conjungimus etiam eruditam pro iis, quos aut generis conditio ad intimiorem rerum cognitionem vocavit, aut suadente natura, eruditum quoddam vitae genus nobis auctoribus sibi delegerunt, Atque his quidem cuncta audiendi íacultatem apud nos parare cupimus, quibus exculti mentem et animum academica subsellia digni salutare valeant. Huc pertinebunt: 1. Linguae eruditae priscae, latina et graeca; pro theologiae studiosis etiam hebraea; ex recentioribus praeter patrias etiam gallica. 2. História naturalis et physica. 3. Algebtae et geometriae principia. 4. Pbilosophiae universae elementa. 5. Encyclopaedia cum fatis et auctoribus singularum disciplinarum probatissimis, 6. Stili comparandi ratio cum exercitiis et quae huc pertinent subsidiis — imprimis intelligentia auctorum et antiquitatis cognitio. 7. Religionis utriusque partis et theoreticae et morális institutio paulo eruditior. His omnibus docendis institutum nostrum magistris octo constabit: numero pro multitudine et varietate materiarum omnino impari, nec nisi singulari diligentia consilio nostro, ut speramus, responsuro. Descriptio materiarum in suas classes est sequens. Classis YIII. seu infima. In hac pueri et puellae docebuntur: 1. Literas cognoscere, componere et legere slavice et germauice. 2. Numerationem, additionem et subtractionem. 3. Scribere. 4. Narrabitur história biblica ex Seilero. 5. Prima initia religionis ex Seileri catechismo Lutheri minori. 6. Ducentur ad morum probitatem et honestatem narrationibus et confabulationibus ex Salzmanni libro: Moralisches Elementarwerk. Narrationibus his reddendis exercebuntur etiam in loquendi promptitudine. His imbuti principiis puellae, quarum conditio melior, separatae a pueris hinc petent classem aliam; aliam pueri.