Ciszterci rendi katolikus gimnázium, Eger, 1854
fit. Opinio de ratione linguam Latinam optiino cum fructu (rac-tandi. *) ßibliopolium quadain vice ingressus longas bine et illinc dispiciens contuebar librorum de re coquinaria, grammaticorum, matbematicorum etc. series. De destinatione eorumdem nullum prorsus mihi suboriebatur dubium. Subito mihi constitit libris coquinariis leges condiendorum ciborum, grammaticis acquirendae linguarum rectae cog- nitionis praecepta contineri etc. momento tarnen temporis adhaesi, qui fiat, ut, licet libris coquinariis requisita sapidorum ciborum, legesque ea miscendi exacte definita habeantur, tam paucis succedat accurate, observata etiam artis prae- scriptione sapidos cibos condire, imo eos ipsos, qui libri praeceptis serviliter famulantur, mere insipida adponere cre- berrime eveniat. Pariter de grammaticis meditatus perpendi, quanta moles grammaticarum nostra aetate literaturae accrescat, quarum omnium scopus est indigitare quomodo ad rectam linguarum cognitionem, qua fieri potest, facillima et brevissima via perveniri possit? Et en, nec perfectissimis teste experientia, quas hucadusque noscimus, grammaticis provideri potuit, ut discentes earum ductu ad rectam linguarum cognitionem certo et secure pervenire queant 1 Aut non affatim experimur inge.ns inter unius et alterius instituti adolescentes eadem grammatica in discenda lingua usos intercedere discrimen ? Adminiculo eiusdem scbolastici ‘libri alumni instituti huius absque molestia absolvunt grammaticam et claras cohaerentesve acquirunt cognitiones, quae cum non facile obliterentur, unico solum laboré ve- neunt; alterius contra instituti adolescentes improbo sane laboré persolvunt eandem grammaticam totidein in diversis nominum et verborpm inutationibus terriculamenta cementes , et demum, quod hodie multo fatigio, subin Hentes edi- dicere, eras perditum plorabunt; percepta enim vei applicare non norunt, vel eorum penitus obliviscuntur. Talia meditatus persuadebar, ut rei coquinariae ita cuilibet arti et disciplinae esse quoddarn arcanum, non libris nec discentium animi facultatibus sed tractandi method*) insitum, quodfqui tenet, huius alumni etiam minus per- fecto manuali libro duce longe antecellent eis, quorum praechpbrhs etsi Óptimis de disciplina libris adiuti profana manu • ret r rem studiorum administrant. De didactico hoc arcano nunc pauca verba facere iuvabit. Ingens lucrum rei literari® futurum existi- mans, si his vel aliquantulum attentionem ad talismanum ilium dirigere succederet, quod si fieret, finem meum assequerer. Ouum praesens systema literarium imprimis practicum sit, quaestioni solvendae non theoretica, sed practica methodo accingi libebit, ut docendi methodus determinato obiecto adfixa continuis quodainmodo exemplis illus'trata sistatur, diiudicarique possit, an et quantum pretii eidem insit. Visum verő est linguam Latinam periculo subiicere; partim quia universim profectus in ea altioribuspos- tulatis necdum respondit, partim quia earn arcta eiusdem cum vita Ecclesiae R. Catholicae necessitudo aliaque practica momenta omni sollicitudine foveri urgentissime praecipiant. Experiri itaque conveniet exponere methodum hanc linguam docendi, qua institutionem uberrimos fructus laturam opinor; quod priusquam exequerer, quaepiam praefari oportere censui. Tres potissimum sunt vise, quibus in linguarum institutione procedi potest. Prima est pure theoretica, altera mere practica, tertia inter has aurea ilia media. Fuere et actu sunt linguarum magistri, qui discentibus antequam lectioni accingantur omnem regularum linguae complexum theoretice ediscendum esse arbitrantur; et hi a libro manuali ne hilutn quidem deviant, imo frequenter eumdem ad verbum, ad literam serviliter prosequuntur, sollicite cauti ne seu systema libri perlurbetur, seu vel observatiuncula praetermitlatur. Hoec est illa via pure theoretica. Evidens est hac methodo, praeterquam quod alumnos ultramodum fatiget, raro solum, vei certe nimis sero ad metam perveniri; iugi enim regularum studio vires torpent, animus concidit, tempus elabitur, et adolescens exantlatis annorumla- boribus vix praster grammaticae leges quidquanr, subin nec has novit! Nutu altiore indued sumus, ut praesentem dissertationem latinitate donatam etiam Hungaricae lingvae impends perviam reddamus.
