ARHIVSKI VJESNIK 25. (ZAGREB, 1982.)

Strana - 7

GRAĐA Izvorni znanstveni članak UDK 930.25:929.5 »Dubrovnik« ZBIRKA MATIČNIH KNJIGA HISTORIJSKOG ARHIVA U DUBROVNIKU Ivo Ficović, Arhiv Hrvatske, Zagreb, Marulićev trg 21. I UVOD 1. Naziv i definicija matičnih knjiga Hrvatski naziv »matična knjiga«, odnosno »matica«, prijevod je latinske riječi »matricula.« Riječ susrećemo tek u srednjovjekovnoj latinštini. Razvila se kao deminutiv od klasično-latinske riječi »matrix, matriois« koja označuje ženku roditeljku, odnosno maticu. Uz to prvotno značenje, riječ »matricula« u srednjem vijeku dobiva i značenje popisa ljudi koji pripadaju istoj organizaciji (kao zajedničkom »majčinskom krilu«). Tako se govori o matrikulama pojedinih bratovština, zapravo popisima članova iste cehovske organizacije. Župa je najmanja teritorijalna zajednica vjernika. Ta zajednica mora također imati svoj popis, matrikulu, odnosno župsku maticu.' U fazi sekularizacije, kada država preuzima na sebe vođenje matica, termin »župska matica« postaje neprikladan. To se najbolje uočava u francuskom jeziku. Do francuske revolucije postoje samo »les registres paroissiaux« (župski popisi), a nakon revolucije »les registres de l'état civil« (knjige građanskog stanja). Pojedinac upisan u takvu knjigu više se ne tretira kao vjernik, odnosno pripadnik crkve, već kao građanin-pripadnik države. U talijanskom jeziku također postoji termin »'! regiistro di stato civile.« U hrvatskom se jeziku termin »knjiga civilnog stanja« nije udomaćio, pa sve knjige imaju zajednički naziv»maticc.« Sekularizacija te službe odražava se u riječi »matičar« — terminu koji označava isključivo državnog službenika i ne upotrebljava se za lice ' ML matriculatus, pp. od matriculare (zabilježiti) < matricula LL, dem. od matrix (utroba, popis, izvor) < L mater, matris (Webster's New W,orld Dictionary, New York 1974, p. 875). Ugodna mi je dužnost izraziti zahvalnost svima koji su mi pomogli u izradi ove teme: dru Bernardu Stulliju, pod čijim sam stručnim vodstvom pisao i koji je čitav rad pregledao; dru Zdravku Šundrici koji mi je dao niz dragocjenih informacija o dubrovačkim maticama; dru Miji Brleku, OFM, koj|i me je uputio na literaturu o crkvenim maticama; mru Ivanu Mustaču, koji mi je pomogao u izradi inventara; mru Josipu Kolanoviću i Franu Glavini koji su mi ljubazno skrenuli pažnju na niz bibliografskih jedinica; mru Eti Rehak koja je cijeli rad pročitala i otklonila sve pravopisne i stilske nepravilnosti. 7