ARHIVSKI VJESNIK 13. (ZAGREB, 1970.)

Strana - 519

pošljavani na domenama (hasovima) sultana i vojnih zapovjednika pod nazivom »ortakči«. Status tih ortakčija je također objašnjen. U vezi s tim se osvrće na trgovinu robljem (str. 273 i d.). Zatim prelazi na velike dohotke od monopola soli, svile, stipse na ostrvu Hiosu u rukama Denovljana, Karahisar (Colonna) i Kutahije (Coltai). Udaljnjem izlaganju o trgovini riječ je i o Dubrovačkoj Republici i njenom privilegiranom položaju pod zaštitom osmanske carevine (str. 279 i d.). Na str. 281 i d. govori se o rudama i njihovu eksploatiranju na području Bosne i Srbije i s tim u vezi o naseljavanju gradova obrtnicima itd. U 3. dijelu tog poglavlja izloženi su bizantsko-slavenski utjecaji, kao što je bizantski poreski sistem, izvjesni bizantski, pa i latinski zapadnoevropski upliv na razvoj osmanske mornarice, zatim bizantski utjecaj na turski feudalizam (kod Osmanlija očigledniji nego kod Seldžuka), o kulučenju, rekvizicijama itd. Turci su se i u rudarskom pravu ugledali na bosansko-srpske rudarske propise, koji su počivali na temeljima starih saskih rudarskih propisa. Zatim privilegiranje pojedinih kategorija seljaka, kao što su sokolaši, lovački goniči i vojnici, kršćanske spahije, pomoćni ratnici itd. U 4. dijelu se govori o organizaciji i upravi. Najprije su Turci pokušali da susjedne države podrede na neki način pa su zatim nastojali da ih direktno dobiju pod svoju kontrolu, isključujući nasilno njihove dinastije, što je dovelo do popisa stanovništva i do uvođenja timarskog sistema. Jedino su u Bosni pokušali da domaćeg kralja ustoliče kao svog vazala. Tvrđave i dvorce nisu ostavljali u rukama feudalaca, nego su ih zaposjedali janjičari, pa su i spahije morale vršiti službu u tim tvrđavama. 600 sinova spahija kao mlada vlastela bili su u stalnoj pratnji sultana. Neprekidnim ratovanjem rasla je i moć janjičara, kao i ogromni gubici u ljudstvu. Pomoću devširme (odvođenja dječaka iz osvojenih krajeva) nadoknađivali su se ti janjičarski gubici. Postavljanjem novog patrijarha s velikim privilegijama te širokogrudna vjerska tolerancija sultana Mehmeda II ne samo prema grčkoj crkvi nego i prema Armencima i Zidovima. Sve to, i mnoge povlastice naročito prema grčkoj crkvi, bilo je vrlo korisno za nutarnju konsolidaciju osmanskog carstva. U 5. dijelu poglavlja (str. 298—304) riječ je o neuspjelom pokušaju stvaranja velikog turkmenskog carstva od strane vladara Akkoynlua Hasana. U posljednjem (IX) poglavlju pisac na osnovu ranijih izlaganja donosi rezimirane zaključke, koji zaslužuju da se pažljivo prouče. Djelo je popraćeno popisom skraćeno citiranih izvora u naučnom aparatu i literature od strane 318 — 332, kojih ima 404 pozicije, te s indeksom imena osoba i stvari od 333—358 str. Prikazani rad zaista je plod temeljitog i najmanje lakog studija i historičarima može s navedenim izvornim materijalom odlično poslužiti. S. Bajraktarević ARCHIVMITTEILUNGEN, br. 1 i 2, 1970. Izdavač Arhivska uprava Njemačke Demokratske Republike. U oba broja prvi članci posvećeni su stogodišnjici Lenjinova rođenja. U prvom broju tri članka posvećena su problematici obrazovanja arhivskih kadrova, B. Brachmann piše o potrebi preinake programa i planova za obrazovanje arhivskih kadrova u okviru visokoškolske reforme koja je sada u toku; W. Schupp piše o reformi obrazovanja u Stručnoj školi za arhivsku službu, a D. Magnus o novoj orjentaciji te škole tj. o njenom uključivanju u rješavanju nekih aktualnih problema istočnonjemačke arhivistike. K. Metschies iznosi sadržajne i formalne preinake koje su uslijedile nakon desetgodišnjeg iskustva u primjeni »Smjernica za pojednostavljenje postupka kod kasacije pojedinih 519