ARHIVSKI VJESNIK 13. (ZAGREB, 1970.)

Strana - 470

Osnove i kriteriji za uvrštavanje u te kategorije su ovi: — »U 0. kategoriju (svjetskog značenja) uvrštavaju se spomenici koji imaju najveću kulturno-umjetničku, odnosno historijsku ili drugu naučnu vrijednost u svjetskim razmjerima; — U 1. kategoriju (saveznog značenja) uvrštavaju se spomenici unikalnog, reprezentativnog, razvojno istaknutog značenja s kulturno-umj etničkom, odnosno historijskom ili drugom naučnom vrijednosti na području čitave Jugoslavije; — U 2. kategoriju (republičkog značenja) uvrštavaju se spomenici unikalnog, reprezentativnog i razvojnog istaknutog značenja s kulturno-umjetničkom, odnosno historijskom ili drugom naučnom vrijednosti obzirom na Hrvatsku. U ovu kategoriju mogu se uvrstiti i objekti koji su preinačeni, ali su sačuvali velik dio svojih izvornih sadržaja i oblika. Na kategorizaciju objekata koji se po svojoj vrijednosti kvalificiraju sa 0, 1. i 2. kategorijom nije od bitnog značenja stanje u kojem se objekti aktuelno nalaze. — U 3. kategoriju (regionalnog značenja) uvrštavaju se spomenici reprezentativni u razmjerima neke određene regije s kulturno-umjetničkom, odnosno historijskom ili drugom naučnom vrijednosti. U ovu kategoriju obuhvaćeni su brojni spomenici tradicionalnog stvaralaštva, zatim skupovi objekata koji su od istaknute vrijednosti za pejzaž, odnosno oni koje je oblikovala ljudska ruka, ali su se tako stopili s krajolikom, da su postali karakteristični fenomen krajolika nekoga kraja. — U 4. kategoriju, (lokalnog značenja) uvrštavaju se spomenici prosječne ili manje kulturno-umj etničke, odnosno historijske ili druge naučne vrijednosti, a koji su značajni za uže teritorijalno područje. U ovu kategoriju ubrajaju se i spomenici koji bi po svojoj vrijednosti pripadali višoj kategoriji, ali je njihova izvornost u velikoj mjeri narušena, ili su očuvani samo u detaljima. Isto tako u ovu kategoriju idu i primjeri tradicionalnog graditeljstva koji su u velikom broju očuvani kao pojedinačni objekti. — U 5. kategoriju (ambijentalnog značenja) uvrštavaju se primjeri graditeljstva, koji imadu minimalne kulturno-umjetničke odnosno historijske, ili druge naučne vrijednosti, ali koji povezani u kompleksu pridonose vrijednosti određenog ambijenta«.

32 Kao glavni cilj stupnjevanja spomenika kulture u kategorije, istaknuta je potreba ostvarenja »instrumenta za samu službu zaštite, da bi mogla zauzeti što ispravniji stav i kriterij za poduzimanje mjera zaštite, a pogotovo za prioritet spašavanja i očuvanja«

33 spomenika. Predstavnici službe zaštite istakli su kako je rad na valorizaciji i kategorizaciji »posao vrlo složen i zadatak vrlo odgovoran«. Naglasili su potrebu da valorizacija »bude zasnovana na svestranoj 32 Isto, str. 7—8. 33 Isto, str. 5.