ARHIVSKI VJESNIK 7-8. (ZAGREB, 1964-1965.)

Strana - 391

Imajući u vidu da su naši arhivski i bibliotečni fondovi za vrijeme rata 1939—44. godine bili vrlo jako oštećeni od plijesni i insekata, bilo je neophodno potrebno organizirati što hitniju dezinfekciju i dezinsekciju tih fondova. U toku mnogobrojnih ispitivanja koja su bila provedena u Institutu organske industrije, Mikrobiološkom laboratoriju tog instituta i CLKA pri Glavnom arhivu, bilo je izdvojeno nekoliko stotina vrsta plijesni i bakterija koje su oštećivale i uništavale papir, ljepila, kožu, tkanine* voštane pečate, pergamenu, tintu, drvo, plastične mase, a koje su se razvijale u spremištima arhivalija i knjiga. Zatim je izveden niz pokusa sa svrhom da se nađu sredstva koja bi bila toksična za svaku vrstu mikroorganizama i da se ustanovi minimalna količina sredstava koja bi bila dovoljna za uništavanje maksimalnog broja vrsta mikroorganizama. Nakon toga razrađene su i metode upotrebe određenih kemijskih sredstava i njihovih smjesa (u plinovitom, tekućem i krutom stanju), pri praktičnom konzervatorskom radu. U toku ovih pokusa ispitano je i djelovanje sredstava za uništavanje plijesni i insekata na fondove koje je trebalo dezinficirati. Ispitano je djelovanje toksičnih sredstava, u raznim koncentracijama, na papir i druge materijale za čiju dezinfekciju bi se mogli upotrebiti. Poslije svih ovih pokusa bilo je provedeno tzv. »umjetno starenje« u specijalnim vrlo preciznim uređajima. Zahvaljujući ovakvom načinu ispitivanja moguće je barem približno odrediti kakve bi se promjene mogle desiti u konzerviranom objektu nakon više godina. Na isti način mogu se ispitati i kemijska sredstva za borbu protiv insekata, kao i razne toksične smjese za dezinfekciju koje se predlažu u literaturi, a isto tako provjeriti metode njihove primjene u praktičnom radu. Da bi se spriječilo razvijanje mikroorganizama u novonastalim fondovima određene su norme kojima bi trebao odgovarati papir na kojem bi se trebali pisati naročito vrijedni spisi i štampati naročito vrijedna izdanja. Ispitana je i mogućnost dodavanja toksičnih sredstava u papir prilikom njegove proizvodnje. Određena su toksična sredstva koja treba dodavati ljepilima organskog porijekla, a isto tako dane su direktive kojih bise trebalo pridržavati kod uvezivanja spisa i knjiga i izrade kartonskih kutija za čuvanje dokumenata. Kao najbolju i najefikasniju metodu dezinfekcije u današnje vrijeme smatramo metodu koja se primjenjuje u SAD. To je dezinfekcija koja se provodi u vacuum komorama pomoću plina »Cartox« ("smjesa od 10°/o etilen-oksida i 90% ugljičnog dioksida). Naziv za ovu smjesu koji se upotrebljava u Poljskoj je »Rotanox«. U Glavnom arhivu u Varšavi konstruirana je prema vlastitom projektu vacuum komora izrađena od nerđajućeg čelika koji je osim toga otporan i prema djelovanju kiselina. Glavna prednost ove komore, koja ima oblik zvona koje se spušta na osnovu, je u tome što ona ima relativno male dimenzije, može se lagano prenositi s jednog mjesta na drugo, a relativno je jeftina u usporedbi sa velikim i vrlo skupim komorama koje se upotrebljavaju u inozemstvu. Osim ove prve, izrađene su u Poljskoj još dvije iste takve vacuum komore za potrebe Državnog arhiva u Poznanju i Arhiva historije Partije u Varšavi. Za potrebe Državnog arhiva i Univerzitetske biblioteke u no391