ARHIVSKI VJESNIK 6. (ZAGREB, 1963.)

Strana - 232

poslove bilo nužno prepustiti ladanjskim knezovima. Sami pak stanovnici Astareje imali su određene obaveze prema državnoj zajednici kao njeni podanici. Naše istraživanje kretat će se u tim smjerovima, da vidimo dokle je sezala ingerencija vlade, koje su bile dužnosti ladanjskog kneza i njegovih pomoćnika, kakva su prava i obaveze stanovnika. Ali najprije iznijet ćemo osnovna upravna područja Astareje do 1366. god. Čitava Astareja bila je podijeljena na contrate. U dubrovačkom Statutu (VIII, 24) Cavtat, Plat do Mlina bila je jedna contrata, Šumet i Brgat druga, Gruž treća, Rijeka četvrta, te Zaton i Poljice peta. Kasnije je ta razdioba doživjela neke izmjene, pa imamo contrate: Šuniet, Župa,

3 Rijeka,

4 Zaton,

5 Gruž,

6 koje u stvari odgovaraju osnovnim prirodnim područjima Astareje. Contrata naziva se i comitatus.

7 Uz izraz contrata nalazimo i slavenski naziv župa (çoba, giobia, juppa, çuppa, çoppa, joba).

8 Budući da se izraz »župa« nalazi ne samo kao oznaka glavnih osnovnih dijelova Astareje, nego i manjih područja, npr. »giobie de Bellen« (Plat),

9 »cuppe de Uergato«,

10 zaključujemo da je »župa« mogla označavati i jedan dio contrate. Područjem contrate upravljao je knez — comes.

11 Ispočetka je svaka contrata imala svog kneza » comes in Grauosio«, » comes de Umbla«, » comes in Malfo et de Palice«, »comes Breni« (svi 1302), »comes in Zoncheto« (1304).

12 Kasnije se to napušta pa upravlja jedan »comes Breni et Juncheti«,

13 a drugi »comes Malfi, Umble et Grauoxie«.

14 Astareja je imala dakle 2 kneza, jednog za Župu i Šumet, drugog za Zaton, Rijeku i Gruž. Ta upravna podjela prevladava kroz XIV st., iako je u nekim prilikama i ona znala pretrpjeti prolazne promjene. Knezovi koji su upravljali vangradskim teritorijem: Astarejom, otocima, Stonom i Pelješcem, Konavlima zvali su se ladanjski knezovi.

15 Vjerojatno zato da se razlikuju od glavnog kneza komune. DUBROVAČKA VLADA I ASTAREJA U dubrovačkom su Statutu bile objavljene odredbe po kojima se upravljalo čitavim područjem komune: gradom, otocima, Astarejom. Ne ćemo se zadržavati na onom što se odnosi na čitavu dubrovačku komunu 3 Div. canc. 12,48,72' — Sve arhivske signature odnose se na serije dubrovačkog arhiva. 4 Div. canc. 14, 61 5 Div. canc. 15, 1' 6 Vend. Canc. 1, 224 7 Monumenta ragusina II, 198 — III, 14 — kratica: Mon. rag. 8 »cobe de Breno« (Div. not. 3, 72), »giobie de Breno« (Div. canc. 9, 171), »copa Breni«, »coppe Breni« (Div. canc. 26, 37'), »giobiam de Grauosio« (Div. canc.10, 161), »juppa de Grauosio« (Div. canc. 12, 102), »cuppa de Grauosio« (Div. not. 6, 220), »giobie de Juncheto« (Div. canc. 10, 221), »pro juppa Juncheti« (Div. canc. 13, 111'), »cuppa de Umbla« (Div. canc. 13, 116), »joba de Malfo«, »cupa de Malfo« (Div. not. 6, 99, 219) 9 Div. canc. 8, 121 10 Div. canc 14, 162' 11 U Statutu ne spominje se knez za bilo koje područje Astareje, nego samo »comes« za cjelokupno područje Astareje »comites insularum et Astaree« (VI, 18), pa zaključujemo da je možda do tog vremena Astareja bila jedno administrativno područje. Usp. V. Bogišić — C. Jireček, Liber statutorum civitatis Ragusii compositus anno 1272, MH-JSM IX — kratica: Statut 12 Mon. rag. V, 17, 31 — II, 307 u Div. canc. 7, 11 14 Mon. rag I, 16 — Mahnken 40, 43 15 K. Vojnović, Sudbeno ustrojstvo republike dubrovačke, p. o. 26 232