ARHIVSKI VJESNIK 4-5. (ZAGREB, 1962.)

Strana - 417

su i oni iz drugih evropskih država (npr. Austrije). U doba turskog prodora u Evropu neki mediteranski gradovi, medu njima i Dubrovnik i Venecija, održavah su i dalje vezu s Turcima. Preko tih veza stizali su izvještaji vojničkog, političkog i ekonomskog karaktera. U tome se osobito istakla Venecija, koja je preko svog poslanika »toaila« u Carigradu bila.dobro upućena u situaciju u Turskoj. Ostale evropske zemlje, nastavlja dalje autor, npr. Njemačka i Francuska, služile su se dugo vremena venecijanskom i dubrovačkom kurirskom mrežom. Francuska se u tome malo osamostalila u trećoj deceniji 16. st. u vrijeme kad se sklapaju i prvi francusko-turski ugovori. Veza je išla preko Venecije — Dubrovnika — Srbije, Austrija je kasnije organizirala kurirski saobraćaj na liniji: Beč — Ljubljana — Venecija — Kotor — Carigrad, premda je put: Beč — Pešta — Beograd — Niš Sofija bio kraći (a bio je neko vrijeme i u upotrebi, konstatira autor). Autor pretpostavlja da poslije ugovora na ušću rijeke Zitve (1606) Austrija se služila turskom kurirskom službom preko Budima za Carigrad. D. Milomir Mičić, Prvi izvori međunarodnog poštanskog prava Srbije (V, 67-91). U svom radu obuhvaća dva razdoblja: prvo do osnutka svjetskog poštanskog saveza i od njegova osnutka do 1878. V. S. (V, 93-97) objavljuje prijevod i komentar putopisa u kojem se -opisuju turski carski lakaji; O. K. (V, 98-102) donosi dokumenat o osnivanju poštanskog odjeljenja u ministarstvu unutrašnjih poslova u Srbiji; isti O. K. daje podatke, o bitoljskim menzulama u 17. st. (V, 103-104). Miloš Jakić bavi se historijom telegrafije i telefoni je u Bosni i Hercegovini u povodu stogodišnjice telegrafa u Mostaru (V, 109-116), Vojislav Rusimović prikazuje tursko-ugarske vojne pošte u okupiranim oblastima Bosne i Hercegovine od 1878 — 1893 (V, 117-129). M. Cvjetković objavljuje dva podatka o crnogorskom pt saobraćaju (V, 130-140), a Zivojin Paunović razjašnjava epizodu o njemačkom poštanskom instruktoru Rihardu Mozemanu 1913/1914. god, (V, 141-143). Posljednji VI sv. (1961) čitav je posvećen »onim ptt trudbenicima koji su, ne žaleći svoje živote, rukovođeni idejama KPJ i druga Tita, doprineli pobedi narodne revolucije«. Zbog toga su u ovom svesku objavljeni prigodni članci i građa što odgovara toj nakani i prigodi proslave 20-godišnjice ustanka. Milan Drakulić, Sećanje na revolucionarni rad PTT radnika Jugoslavije (VI, 9-114). Autor — inače pisac zapažene knjige, Plima, oseka, plima..., u kojoj je između ostalog pisao i o radu partijske organizacije poštara u toku prvih dana okupacije i ustanka — opširno kronološki iznosi aktivnost ptt radnika kroz akciju jačanja i razvijanja sindikalne organizacije, osobito u razdoblju od 1935-1941. Vrijednost rasprave leži u tome što je autor kao aktivni sindikakiispartijski radnik opjisao sve napore ilegalnog rada i zavaravanja policije. Osobito je bio lukav i težak posao djelovati kroz legalne i zakonom priznate sindikalne orfanizacie i udruženja, zauzeti u njima rukovodeće položaje, dati im napredni, revolucionarni karakter i sadržaj. Autor opisuje način primanja i odašiljanja ilegalne štampe preko ptt ustanova usprkos nastojanju policijskih agenata da ih otkriju. Od 1939. osjeća se u sindikatima ptt radnika jak utjecaj.KPJ. Partijska organizacija bila je direktno povezana s pokrajinskim komitetom KP Srbije. Veliku naprednu ulogu odigrao je Akcioni komitet preko kojeg su organizirani mitinzi, štampa i si. Izlazio je i list »Reč istine« koji je bivša jugoslavenska policija često plijenila. Izlazio je i časopis »PTT«. Autor se poduže zadržava na posljednjem kongresu održanom 1940. u Nišu. Poslije tog kongresa osobito se razvija ilegalna aktivnost među ptt službenicima. — 417 —