ARHIVSKI VJESNIK 4-5. (ZAGREB, 1962.)

Strana - 385

Mehanizam djelovanja đezinfekcionih preparata. Mehanizam djelovanja đezinfekcionih sredstava na mikroorganizme nije dovoljno proučen, a postojeće teorije su slabo potkrijepljene eksperimentalnim podacima. Stanična opna mikroorganizma ograđuje stanicu od njene okoline, pa prema tome sve stvari koje ulaze u samu stanicu ili se iz nje izlučuju prolaze -kroz tu opnu. Protoplazma živih stanica ima svoju strukturu i funkcije, ako dođe do poremećaja funkcija protoplazme, usporava se mogućnost reprodukcije (razmnažanja) stanice, pa mikroorganizmi postepeno ugibaju. Izvjesna kemijska sredstva oštećuju zaštitni mehanizam stanica, što isto izaziva njeno ugibanje. Veliki broj đezinfekcionih sredstava uništava staničnu opnu i time izaziva poremećaj funkcije stanice. Neka sredstva djeluju tako da zaustavljaju umnažanje stanica mikroorganizma, što dovodi do njihova postepenog izumiranja. Većina đezinfekcionih sredstava kemijski reagira sa sastavnim dijelovima opne, protoplazme ili jezgre i time izaziva spomenuta oštećenja stanica mikroorganizama. Dezinfekcioni efekat nekog sredstva ovisi o: 1. biološkim osobinama mikroorganizama, 2. podlozi (materijalu), odnosno okolini u kojoj dolazi do kontakta sa dezinfekcionim sredstvom, 3. dezinfekcionim osobinama samog preparata, 4. koncentraciji preparata, 5. temperaturi deziiifekcionog sredstva, odnosno prostorije ili komore u kojoj se vrši dezinfekcija, 6. pH otopine, 7. karakteristikama objekta koji se dezinficira, 8. ekspoziciji (trajanju djelovanja), 9. načinu samog postupka dezinfekcije. III. DEZINSEKCIONA SREDSTVA Prema svom učinku i djelovanju na organizme insekata mogu se dezinsekciona sredstva podijeliti na: 1. kontaktne otrove — to su preparati koji u organizme insekata prodiru kroz kutifculu

1 ili međusegmentne razmake, 2. probavne otrove — koji prodiru u tijelo insekta kroz probavne organe, 3. fumigante — koji u tijelo insekta dolaze kroz dišni sistem. Do sada su ispitana mnoga kemijska sredstva koja su vrlo efikasna u borbi sa insektima, ali se prilikom njihova izbora mora osobito- paziti na to da ta sredstva ne oštećuju arhivsku građu i knjige. 1. Kontaktni otrovi. Kontaktni insekticidi su preparati koji dolaze u organizam insekta preko kutikuie, dodirom' insekta sa samim preparatom ih površinom koja je obrađena takvim preparatom. Neki od njih oštećuju sam kožni pokrov insekta, kao npr. petnolej, muzat, natrijev arsenal, fenol, karbolineum i si. Ima preparata koji prodiru u tijelo insekata i postepeno ga oštećuju i razgrađuju, a to su razne lužine, natrijev fluorid itd. Neki otrovi djeluju mehanički tako da začepljuju otvore traheja i izazivaju gušenje insekta (mineralno-uljne emulzije). Ima insekticida koji dje1) kutikula je tvrda opna kojom je pokriveno tijelo insekta _ J8i —