ARHIVSKI VJESNIK 3. (ZAGREB, 1960.)

Strana - 446

nam se da bi se tek ovim putem postigao stvarniji i stalniji i dinamičniji razvitak naše historijske nauke, promatran s aspekta udjela arhivske službe, dok se onakvim »grupisanjem dokumentacije«, kako ga autor predlaže, to ne bi postiglo. Konačno, razmotrimo ovo pitanje i na jednom konkretnom primjeru. I sam autor pravilno ukazuje u svojoj knjizi da se radnički pokret ne može proučavati izolirano, nego u sklopu općeg historijskog procesa datog vremena i društva. Prema tome radnoj ekipi historičara treba za obradu ove problematike ne samo dokumentacija koja se u užem smislu tiče radničkog pokreta, nego i sva ona druga koja osvjetljava spomenuti opći historijski proces. A gdje je onda granica te opće dokumentacije koju dotičnoj ekipi moramo »grupisati«? To su praktično gledajući ogromni fondovi koje, opet praktički uzevši, nije baš lako prenositi iz arhivskih ustanova i ».pregrupisati«. Ukratko, arhivsku građu treba čuvati i njome se koristiti u arhivskim ustanovama. Zbog apsurda koji pokazuje navedeni primjer, i u interesu pravilnog proučavanja historije radničkog pokreta odlučno smo protivni i izvlačenju arhivske građe o radničkom pokretu iz organskih cjelina arhivskih fondova gdje se nalazi, kao što se to kod nas nažalost radilo, ostavljajući općim arhivima one »ostatke« nakon tog izvlačenja. Razlozi zbog kojih smo tome protivni jesu stvarni i naučni. I nitko nam ne može prigovoriti da kao arhivisti tobože tjeramo arhivističke principe do nelogičnosti i do apsurda ili da time kočimo razvoj historijske nauke. Principima i načinu sređivanja građe u arhivskim ustanovama autor je posvetio mnogo pažnje i dobro je obrazložio mnoge načelne stavove i poglede. Tako najprije (str. 50) naglašava za dokumentaciju iz perioda buržoaske države da ona ». . . obuhvata delatnost buržoazije kao vladajuće klase i njenog državnog aparata, a ne i buržoasko društvo u svojoj ukupnosti; materijali su sređeni po područjima delatnosti državnog aparata, a ne po odjnosima koji stvarno postoje između pojedinih društvenih pojava«. Dalje upozorava (str. 56) da takova građa«. . . nije sređena prema onim društvenim odnosima i njihovim srazmerama koji su nužni za marksističku analizu. Struktura nasleđene građe proističe iz karaktera ranije istoriske epohe, kojoj je odgovarala i ličnost istoričara, sa njegovim metodom i sistemom rada.« Uzevši zatim posebno kap primjer »akte državnih arhiva«, sređene prema djelatnosti državnog aparata, po njihovu izvornom registraturnom sistemu kakav je vladao u vrijeme života i operativnosti pojedinih državnih organa, autor (str. 58) kaže: »Prikazujući razvitak svoje, buržoaske države, buržoaska istoriska nauka mogla se potpuno osloniti na materijale državnih arhiva, pa i na onaj red u kome su oni sređeni; buržoaska nauka istoriju prati odozgo, od delatnosti vlade, pojedinih vladinih resora i političkog predstavništva (u kome vidi odraz odnosa društvenih i plitičkih snaga). Takav red marksističkoj nauci ne pretstavlja osnovu za konkretne analize. Marksistička nauka prati zakonitosti istoriskog razvitka, a ne zakonitosti delovanja buržoaske države; za nju su bitna određena područja društevnog kretanja (ekonomski razvitak, klasni odnosi i sukobi, delatnost klasa kroz razne organizacione oblike), stoga sređivanje građe po hijerarhiji državne administracije i njenom del okrugu ne daje mogućnosti za neposredno marksističko izučavanje. Istoričar — marksist ne može na isti način i sa istim mogućnostima da priđe ostvarenju svojih zadataka pomoću te građe, kao što to čini buržoaski — 446 —