ARHIVSKI VJESNIK 3. (ZAGREB, 1960.)
Strana - 280
Optimalna vlažnost u spremištu treba da se kreće između 40—75%, a najbolje je ako iznosi 55—65°/o. Optimalna temperatura trebalo bi da se kreće između 16—24% C, a najbolje je da bude 18° C. Papir pri fabrikaciji saidrži 6—8 ,0 /o vlage. Takav sadržaj vlage papir ima kad je relativna vlažnost u prostoriji od 55—65%. Ako se relativna vlažnost prostorije spusti ispod 30—40%, papir se presušuje i postaje krt i lomljiv. Ako relativna vlažnost prostorije pređe 80%, arhivska građa postaje izložena cijelom nizu oštećenja. Iz toga možemo zaključiti da je stepen relativne vlažnosti od velike važnosti za čuvanje arhivske građe. Oštećenja arhivske građe uzrokovana preniskim Hi previsokim stepenom vlažnosti Prije nego što se pređe na problem oštećivanja arhivske građe djelovanjem vlage treba se podsjetiti: na čemu i čime su pisani dokumenti. Arhivska građa u našim arhivima pisana je uglavnom na papiru i pergameni. Papir se izrađuje od krpa, drvne celuloze i drvenjače. Osnovni sastavni dio svih tih sirovina je celuloza. Osim toga se u papir pri izradi dodaju razna punila i ljepila. Pergamena je prerađena koža raznih životinja (kozja, ovčija, teleća, magareća itd.). Starija tinta kojom su pisani dokumenti pravila se od taninskog ekstrata uz dodatak željezne galice — vitriola, a suvremena tinta izrađuje se obično od anilinskih boja otopljenih u vodi. Pošto smo se ukratko osvrnuli na sastav materijala na kome je pisana arhivska građa, može se preći na pojedine vrste oštećenja uzrokovana previsokim ili preniskim stepenom vlage. Kao što smo spomenuli, papir na kome su pisani dokumenti izrađuje se od celuloze. Molekula celuloze vrlo je duga, a sastoji se od niza prstenova koji su međusobno spojeni kisikovim premošćenjima. Ta premošćenja vrlo su osjetljiva prema raznim oksidacionim sredstvima, kao što je npr. klor, i prema raznim mineralnim kiselinama (solnoj, sumpornoj, dušičnoj). Iako znatno manje, ipak su osjetljiva i prema dugotrajnom djelovanju organskih kiselina i vode. O dužini celuloznih molekula ovisi kvaliteta i čvrstoća same celuloze, a prema tome i papira. Ako se djelovanjem spomenutih faktora prekine lanac prstenova u celuloznoj molekuli, zbog čega ona postaje kraća, celuloza, odnosno papir postaje manje čvrst i otporan. Celulozna vlakna od kojih se sastoji papir higroskopna su, tj. imaju osobinu da upijaju vlagu iz vlažne okoline, a u suhoj okolini je otpuštaju. Ta vlakna, koja su bez određenog reda međusobno isprepletena, stvaraju mrežu kapilara. Pri visokom sadržaju vlage vlakna nabubre i povećavaju svoje dimenzije i to više u poprečnom nego u uzdužnom smjeru. To izaziva deformaciju lista papira. Ukoliko su listovi papira uvezani u knjigu ili vezani u svežanj, vlàga se upija više na rubovima — 280 —
